Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đỉnh đèo De

Sau ngày toàn quốc kháng chiến 19/12/1946 huyện Định Hóa cùng với Đại Từ, Phú Lương (Thái Nguyên) và huyện Chợ Đồn (Bắc Kạn), huyện Sơn Dương, Chiêm Hóa, Yên Sơn (Tuyên Quang) trở thành An toàn khu (ATK) của Trung ương, trong căn cứ địa Việt Bắc, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng, Chính phủ lập đại bản doanh lãnh đạo kháng chiến, Bác cùng bộ phận bảo vệ, giúp việc sống với bà con dân tộc Tày, Nùng ở xóm Nà Lọm, Tỉn Keo, và bà con dân tộc Dao bản Khuôn Tát… Được đồng bào các dân tộc nơi đây chở che và bảo vệ an toàn tuyệt đối.

Đồng bào các dân tộc 24 xã thị trấn ATK Định Hóa đã “Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng”, chở che, bảo vệ an toàn tuyệt mật cho Bác cùng các đồng chí Trung ương Đảng, Chính phủ, như khẳng định của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Cách mạng đã do Việt Bắc mà thành công thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi”.

Đúng vào dịp kỷ niệm 115 năm ngày sinh Bác Hồ kính yêu (19/5/1890 – 19/5/2005), UBND TP Hà Nội và tỉnh Thái Nguyên long trọng tổ chức lễ khánh thành Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tại xã Phú Đình, huyện Định Hóa mà giờ đây, nhân dân các dân tộc quen gọi là Đền thờ Bác Hồ.

Nhà tưởng niệm nằm trên đồi cao trên đỉnh đèo De tựa vào dãy núi Hồng, ba mặt có núi non che chở, mặt tiền nhìn xuống cách đồng Nà Lọm, Tỉn Keo rộng mở thoáng đạt thật là “Bốn phương lồng lộng thủ đô gió ngàn”, gần Khuôn Tát – nơi ở và làm việc của Bác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Tỉn Keo – địa điểm Bác chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị ngày 06/12/1953 quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử. Từ Nhà tưởng niệm nhìn rõ thác 7 tầng Khuôn Tát như bậc thang nhà sàn – một thắng cảnh được xếp hạng quốc gia, trông tựa như dải lụa trắng vắt vai nàng sơn nữ. Nơi đây lại chỉ cách Khu di tích lịch sử Tân Trào chừng 3 cây số đường ô tô.

Đây là Đền thờ Bác Hồ mới nhất ở nước ta và được xây dựng tại vị trí trung tâm khu di tích lịch sử ATK Định Hóa của chiến khu Việt Bắc năm xưa nên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Toàn bộ các hạng mục công trình có tổng diện tích gần 16.000m2 gồm Tứ trụ, Tam quan, Nhà dâng hương tưởng niệm và trưng bày các hình ảnh, tư liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh…

Từ cổng Tứ trụ bước lên 115 bậc (ghi nhớ công trình xây dựng đúng vào dịp kỷ niệm 115 năm ngày sinh của Bác) là tới Tam quan. Leo tiếp 79 bậc (ghi nhớ 79 mùa xuân của Bác) thì đến Nhà tưởng niệm với diện tích sàn 625m2 gồm hai tầng, kiến trúc theo lối đền chùa truyền thống, mái lợp ngói đỏ, có hệ thống khuôn viên đường bao quanh như một đóa sen nở và những cánh sen là 79 cây vạn tuế. Những bờ hoa dâm bụt lấy giống từ bờ hoa dâm bụt cổ thụ tự tay Bác trồng trên đồi di tích Tỉn Keo (1948). Hai bên tả, hữu nhà Tam quan và Nhà tưởng niệm Bác Hồ là rừng cây xanh do các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước trồng: Cây Đa của Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh; cây Kim giao của Chủ tịch nước Trần Đức Lương; cây Đa của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng…tầng trệt là chỗ nghỉ chân, tầng hai có bốn lối đi vào gian chính.

Bức tượng bán thân chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng đồng cao 99cm do các nghệ nhân làng Ngũ Xã (Hà Nội) chế tác được đặt ở vị trí trang trọng giữa điện thờ của Nhà tưởng niệm. Ở vị trí cao nhất treo bức hoành phi “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại”, đối diện là bức đại tự “Hồ Chí Minh mặt trời sáng mãi”. Bệ thờ được làm bằng gỗ gụ dài 5,09m, rộng 4,07m, cao 0,89m. Toàn bộ lư hương, chân nến và bình hoa đều bằng đồng. Phía trên là hình búa liềm và ngôi sao vàng đắp nổi cạnh câu đối của giáo sư Vũ Khiêu :

“Thâu hết tinh hoa tinh cổ lại
Xây cao văn hiến nước non này.”
Ngoài ra còn có câu đề khác:
“Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết
Thành công, thành công, đại thành công.”

Ngay ở cửa ra vào đặt dọc 2 cột bên tả, bên hữu cũng có câu đối:

“Kháng chiến nhất định thắng lợi
Kiến quốc nhất định thành công.”

Các câu đối hoành phi đều làm bằng gỗ dổi, sơn son thiếp vàng tạo sự kính cẩn tôn nghiêm. Trong Nhà tưởng niệm còn trưng bày nhiều bức ảnh tư liệu, hiện vật giới thiệu về cuộc đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo thời kỳ ở Tân Trào “Thủ đô khu giải phóng” hồi cách mạng tháng 8/1945 và thời kỳ Bác cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước trở lại chiến khu Việt Bắc đặt đại bản doanh tại ATK Định Hóa lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại xã Phú Đình, huyện Định Hóa mang tầm vóc quốc gia, thể hiện ý nguyện của đồng bào cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài. Khu di tích về Bác là hồn thiêng sông núi là tượng đài của khối đại đoàn kết toàn dân tộc – trái tim của khu di tích lịch sử ATK Định Hóa và Tân Trào, là nơi hành hương của các thế hệ người dân Việt Nam và là một điểm đến của du khách quốc tế.

Đồng Khắc Thọ
Trích trong cuốn: Thái Nguyên
Di tích, Danh thắng và triển vọng tương lai

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 9/2017)