Viện quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh – Khát vọng tuổi 20

Sau hai mươi năm tái lập tỉnh, bộ mặt đô thị, nông thôn của Bắc Ninh thay đổi nhanh chóng và toàn diện, khiến người đi xa lâu ngày về không thể không nhận ra. Người ta nói nhiều về một vùng đất giàu bản sắc văn hóa truyền thống, mảnh đất có nhiều dấu ấn lịch sử – văn hóa được lưu giữ bởi các công trình kiến trúc, và giờ đây người ta còn nói nhiều đến Bắc Ninh với đường ngang phố dọc rộng dài, khang trang, hiện đại, đô thị mở ra, công nghiệp mở ra, nông thôn đô thị hóa, làng xã đổi mới…Tất cả đều được thay đổi với một sinh khí mới.

Cung triển lãm Quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh

Viện Quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh (Tiền thân là Trung tâm Quy hoạch đô thị – Nông thôn Bắc Ninh) hình thành và phát triển trong bối cảnh đó. Quá trình đi lên của Viện đã thể hiện sức sáng tạo và đóng góp thiết thực cho sự phát triển của tỉnh trong lĩnh vực Quy hoạch – Kiến trúc.

Được thành lập ngay từ những ngày đầu sau khi tái lập tỉnh (07/10/1997), Trung tâm Quy hoạch đô thị – Nông thôn là một trong những đơn vị sự nghiệp đầu tiên thuộc Sở Xây dựng, gánh vác nhiệm vụ tham gia công tác quản lý nhà nước về quy hoạch, kiến trúc của Sở; đồng thời là một tổ chức tư vấn chuyên nghiệp. Có thể nói, lúc bấy giờ, lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh đã đặt nhiệm vụ Quy hoạch Kiến trúc lên hàng đầu trong tiến trình phát triển đô thị và xây dựng nông thôn mới của tỉnh – Hướng tới mục tiêu lớn là trở thành tỉnh công nghiệp. Trọng trách được đặt lên vai Sở Xây dựng. Quyết tâm của lãnh đạo Sở là phải tổ chức bằng được một trung tâm chuyên ngành, bất chấp mọi khó khăn mà đặc biệt là khó khăn về trụ sở làm việc. Những đòi hỏi cấp bách về việc phải nhanh chóng có những đồ án quy hoạch cho đô thị tỉnh lỵ, thị trấn, huyện, các khu công nghiệp, trung tâm xã; phục vụ các dự án đầu tư xây dựng, quy hoạch chi tiết, công trình kiến trúc;… đã hối thúc mọi người vào cuộc, sáng tạo, tìm tòi hướng đi thích hợp. Ngày ấy, người đặt ra hướng đi là Giám đốc Sở Xây dựng Phạm Đình Nghĩa, ông đã cùng lãnh đạo tỉnh hoạch định bản quy hoạch đầu tiên cho đô thị tỉnh lỵ, đồng thời là những hoạch định chiến lược cho lĩnh vực quy hoạch, kiến trúc và xây dựng.

Phối cảnh công trình trung tâm thương mại Trường Huệ
Chủ đầu tư: Doanh nghiệp tư nhân Trường Huệ

Ông chỉ đạo: “Những đồ án quy hoạch lớn cần mời gọi những đơn vị tư vấn lớn từ trung ương và Hà Nội về giúp cho tỉnh; những đồ án quy hoạch nhỏ hơn, giao cho Trung tâm thực hiện, vừa làm vừa học hỏi kinh nghiệm, thiếu người thì mời cộng tác viên, mời đơn vị liên kết, chỉ sợ thiếu nhiệt tình, thiếu quyết tâm và thiếu sáng tạo”. Người tổ chức thực hiện đầu tiên là KTS Nguyễn Đình Lâm, cũng là một vị “Tướng già” trong ngành và trong nghề, đồng cảm với những suy nghĩ, trăn trở của Giám đốc Sở, đã dùng nhà mình làm trụ sở làm việc đầu tiên của Trung tâm. Thế mà cũng vượt qua khó khăn của những buổi đầu ấy, Trung tâm có được nơi làm việc tại trụ sở Sở Xây dựng, rồi tiến tới xây dựng cơ ngơi mới độc lập, bề thế như ngày nay. Đội ngũ KTS, kỹ sư ngày một lớn mạnh. Những con số về công việc, công trình và dự án đã thực hiện không thể kể hết; hàng trăm đồ án quy hoạch công trình kiến trúc do Trung tâm và sau này là Viện thực hiện được giới chuyên môn đánh giá cao. Những đóng góp to lớn của Viện trong qúa trình phát triển đô thị, nông thôn Bắc Ninh là hàng trăm đồ án quy hoạch, công trình kiến trúc mà tiêu biểu là: Quy hoạch chung các đô thị: Hồ, Gia Bình, Yên Phong, Từ Sơn – Quy hoạch phần lớn các xã và trung tâm xã; Quy hoạch nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp, quy hoạch nhiều phân khu chức năng quan trọng trong tỉnh; thiết kế nhiều trụ sở cơ quan cấp tỉnh và cấp huyện, nhiều công trình văn hóa, thể dục thể thao, bệnh viện trường học, khu nhà ở, khu đô thị…Đặc biệt, Viện đã liên kết với Tập đoàn Nikken Sekkei (Nhật Bản), trong việc thực hiện quy hoạch chung đô thị Trung tâm Bắc Ninh – Về lĩnh vực Kiến trúc, tiêu biểu là công trình được Giải thưởng và được chọn là một trong những công trình trọng điểm xây dựng chào mừng 185 năm thành lập tỉnh, 20 năm tái lập tỉnh Bắc Ninh. Với những kết quả đó, Viện đã khẳng định vị trí, vai trò tham gia công tác quản lý nhà nước về quy hoạch, kiến trúc, là đơn vị nòng cốt, chủ lực để Sở Xây dựng triển khai những nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược. Có thể nói, vào những năm 2000, nếu không sử dụng chủ lực là Trung tâm Quy hoạch Đô thị và Nông thôn thì tỉnh khó có thể hoàn thành được 100% quy hoạch các trung tâm xã, làm tiền đề triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh đó, Viện cũng là lực lượng nòng cốt để triển khai thực hiện quy hoạch chung các xã, góp phần tạo nên bộ mặt cho sự thay đổi toàn diện của nông thôn Bắc Ninh phát triển theo định hướng tỉnh trở thành thành phố trực thuộc trung ương.

Quy hoạch chi tiết trục đường Huyền Quang (Đoạn từ giao với đường Lý Thái Tổ đến đường Bình Than)

Trong công cuộc phát triển công nghiệp, một mảng quan trọng mang tính “thời sự nóng” của giai đoạn 2005- 2010, Trung tâm Quy hoạch Đô thị – Nông thôn cũng là đơn vị chủ lực, “phản ứng nhanh” với nhiệm vụ quy hoạch các khu dân cư, dịch vụ, phục vụ công tác giải phóng mặt bằng xây dựng các khu công nghiệp tập trung. Trong công tác quy hoạch các khu chức năng, các phân khu đô thị, thiết kế đô thị các trục đường chính, Viện là cánh tay đắc lực để Sở thiết lập “Bộ khung” quy hoạch, định hướng kiến trúc không gian, cảnh quan cho công tác quản lý xây dựng và chỉnh trang đô thị theo hướng hiện đại và bền vững. Bên cạnh đó, Viện còn là đơn vị tư vấn phản biện tham mưu cho Sở những đồ án, văn bản pháp luật về xây dựng; cung cấp thông tin quy hoạch, kiến trúc miễn phí cho các tổ chức và cá nhân trên địa bàn tỉnh; cung cấp chuyên gia cho các hội đồng tuyển chọn phương án kiến trúc công trình, nhất là công trình điểm nhấn, trọng điểm mà tỉnh đòi hỏi…

Đứng trước cơ hội, đồng thời cũng là thử thách lớn trong quá trình đô thị hóa nông thôn, Viện đề xuất nghiên cứu đề tài khoa học “Bảo tồn không gian làng trong đô thị trung tâm Bắc Ninh”. Sau khi được UBND tỉnh phê duyệt, chắc chắn đề tài này sẽ góp phần giữ gìn và phát huy không gian văn hóa làng xã trong lòng một đô thị phát triển, làm nên nét khác biệt đặc sắc, đồng thời là một gợi ý quan trọng cho định hướng nền kiến trúc của thành phố Bắc Ninh trong tương lai “Kiến trúc hiện đại, chú trọng bảo tồn và phát huy kiến trúc truyền thống”.

Hai mươi năm trưởng thành và phát triển, Viện Quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh đã làm lên một chương sử của mình, với những thành quả đáng tự hào. Những thế hệ KTS, kỹ sư đã trưởng thành tại đây đều là những chuyên gia đầy nhiệt huyết và kinh nghiệm, vẫn tiếp tục đóng góp cho những đồ án, dự án, công trình quy hoạch và kiến trúc của tỉnh. Trước định hướng mới, Bắc Ninh rút ngắn lộ trình trở thành thành phố trực thuộc trung ương vào năm 2022, những thách thức cũng không hề nhỏ từ yêu cầu của tầm nhìn hội nhập quốc tế của xu thế cạnh tranh cả về chất lượng các sản phẩm quy hoạch, kiến trúc; nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, câu hỏi đặt ra là: Chiến lược phát triển của Viện trong giai đoạn mới là gì và làm sao để vận dụng được cơ hội, vượt được thách thức, khẳng định thương hiệu của mình trong tỉnh và khu vực? Sự trẻ hóa đội ngũ cũng đang là yêu cầu cấp bách để Viện tạo ra những đột phá mới với ưu thế về sức sáng tạo và sự năng động của tuổi trẻ. Những nhân tố mới về sự liên danh, liên kết với những đơn vị đàn anh như Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Quốc gia, Viện Kiến trúc Quốc gia đồng thời phát huy nhân tố hạt nhân của Hội KTS Bắc Ninh, chính là những thế mạnh của Viện. Quyết định thành lập Viện Quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh từ Trung tâm Quy hoạch Đô thị Nông thôn (11/06/2014) đã trở thành một dấu mốc quan trọng về tầm vóc, đồng thời cũng là điều kiện thuận lợi mới để Viện có thể tiến lên nhanh hơn, mạnh hơn, đóng góp được nhiều hơn cho ngành xây dựng Bắc Ninh.

Hai mươi năm, một dấu mốc trong lịch sử của Viện Quy hoạch, Kiến trúc Bắc Ninh, đánh dấu sự trưởng thành, khẳng định bản lĩnh có thể đảm nhận và đương đầu với những nhiệm vụ lớn lao cùng những khó khăn lớn hơn ở phía trước. Lớp KTS trẻ của Viện hôm nay với những hoài bão và khát khao muốn cống hiến sức mình xây dựng quê hương. Với tầm nhìn hướng tới xây dựng một thành phố hiện đại văn minh ngay tầm trong khu vực của thế giới mà vẫn duyên dáng với nét riêng của kiến trúc Bắc Ninh, văn hiến Bắc Ninh – Kinh Bắc!

Th.S CAO VĂN HÀ
Giám đốc Sở Xây dựng – Chủ tịch Hội Xây dựng Bắc Ninh

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 8/2017)