Các xu hướng kiến trúc hiện đại ở Thành phố Hồ Chí Minh và các công trình tiêu biểu

Cuối thế kỷ 19, cuộc cách mạng công nghiệp bùng nổ. Sự kiện này đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ trong kinh tế, xã hội và khoa học công nghệ. Đây cũng là cột mốc khởi đầu của kiến trúc hiện đại. Các ứng dụng đột phá về kết cấu và vật liệu như bê tông cốt thép, kính, thép hình giúp kiến trúc hiện đại ra đời. Nó không chỉ phục vụ nhu cầu sử dụng mới mà còn thể hiện tư duy thiết kế vượt khỏi lối mòn cổ điển. Tại Việt Nam, kiến trúc hiện đại xuất hiện khoảng 30 năm sau, trong bối cảnh Pháp đô hộ Đông Dương. Những công trình đầu tiên mang phong cách hiện đại được xây dựng. Chúng là dấu hiệu của sự giao thoa giữa tư tưởng thiết kế phương Tây và điều kiện bản địa. Kiến trúc Việt Nam không ngừng biến chuyển qua các giai đoạn lịch sử. Từ kháng chiến chống Pháp, thời kỳ hậu thống nhất đến thời kỳ Đổi mới. Kiến trúc hiện đại Việt Nam là sản phẩm của giao lưu văn hóa. Nó cũng phản ánh sinh động tiến trình lịch sử và xã hội đất nước.

Tiến trình phát triển của kiến trúc hiện đại Việt Nam chia thành các giai đoạn:

Giai đoạn thời thuộc địa với các phong cách Art Nouveau, Art Deco và Đông Dương. Đây là sự kết hợp giữa tinh thần kiến trúc Pháp và bản địa.
Giai đoạn 1955 – 1975 có sự phân hóa rõ rệt giữa hai miền:
- Miền Bắc: Từ Tân cổ điển đến Hiện đại nhiệt đới sau 1972.
- Miền Nam: Xu hướng Hiện đại nhiệt đới từ sau 1954. Nó lồng ghép văn hóa dân tộc trong hình thức hiện đại.
Giai đoạn đương đại đa dạng về xu hướng: Hiện đại mới, high-tech, biểu hiện mới, kiến trúc sinh thái.

Điểm đặc biệt của kiến trúc hiện đại Việt Nam là sự kết hợp hài hòa. Tư tưởng hiện đại hòa quyện với lối sống, khí hậu và văn hóa dân tộc. Kiến trúc hiện đại Việt Nam không theo đuổi hình thức hộp kính thép toàn cầu. Đặc biệt từ giữa thế kỷ 20, dưới bàn tay các KTS như Ngô Viết Thụ, Nguyễn Hữu Thiện, nó hiện lên đầy sức sống. Tinh tế, khiêm nhường và thích nghi tốt với tự nhiên, phản ánh tinh thần dân tộc.

Thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) nổi bật như một đô thị năng động bậc nhất Việt Nam. Nơi đây chứng kiến sự giao thoa mạnh mẽ giữa nhiều làn sóng kiến trúc. Dãy phố cổ kiểu Pháp đứng cạnh khu đô thị kiểu Mỹ. Nhà ống cải tiến kiểu Việt song song với tòa tháp chọc trời hiện đại. Diện mạo đô thị có phần thiếu đồng nhất. Tuy nhiên, TP vẫn không ngừng thay đổi với nhiều xu hướng kiến trúc hiện đại đặc trưng. Nghiên cứu này sẽ khảo sát các xu hướng chính của kiến trúc hiện đại tại TP HCM. Cùng với đó là những công trình tiêu biểu. Mục đích nhằm tìm hiểu sâu hơn bản sắc và định hướng phát triển trong bối cảnh đô thị đương đại.

Trong nỗ lực tìm kiếm bản sắc kiến trúc hiện đại, người ta từng thử vận dụng các lăng kính phương Tây như Bauhaus, Art Deco, Hậu hiện đại hay Kiến trúc xanh… Tuy nhiên, như KTS Vũ Hiệp đã khẳng định trong bài viết “4 xu hướng kiến trúc hiện đại Việt Nam” (Tạp chí Kiến trúc, số 3, 2018), việc “áp” các trào lưu lý thuyết phương Tây một cách cứng nhắc lên thực tiễn Việt Nam dễ dẫn đến sự sao chép rập khuôn, không bắt trúng được tinh thần, tư duy và nhu cầu nội tại của xã hội Việt. Vì thế, ông đề xuất một cách nhìn khác, bản địa hơn: Kiến trúc hiện đại Việt Nam nằm giữa hai cực “truyền thống – bản địa” và “hiện đại – quốc tế”. Giữa hai cực đó, hai vùng giao thoa nổi lên: Xu hướng Chiết trung (lai ghép hình thức) và Xu hướng Hiện đại trên nền mạch dân tộc (đương đại từ tinh thần Việt). Kiến trúc hiện đại khu vực Nam Bộ mà điển hình là vùng đất Sài Gòn – Gia Định không chỉ đơn thuần sao chép các trào lưu phương Tây như Bauhaus, Art Deco hay Hậu hiện đại. Thay vào đó, nó đã bắt trúng tinh thần, tư duy và nhu cầu nội tại của xã hội Việt.

Xu hướng gìn giữ kiến trúc truyền thống– “Hiện đại” trong hình khối truyền thống

Xu hướng gìn giữ kiến trúc truyền thống trong kiến trúc thể hiện sự tôn trọng và kế thừa những giá trị đã được kiểm chứng qua thời gian. Tại TP HCM, xu hướng này không chỉ là sự gìn giữ thuần túy mà còn là quá trình tái diễn giải các yếu tố truyền thống trong bối cảnh đương đại. Các công trình theo xu hướng này đặc biệt nổi bật trong kiến trúc tôn giáo, di sản và nhà ở cao cấp – nơi các yếu tố như mái cong, không gian sân vườn, và chất liệu tự nhiên vẫn giữ vai trò then chốt.

Chùa Vĩnh Nghiêm tại thời điểm đang được xây dựng, Sài Gòn năm 1967. Nguồn: T.B

Chùa Vĩnh Nghiêm nổi bật như một biểu tượng của việc chuyển hóa khéo léo giữa kỹ thuật hiện đại và hình thức truyền thống. Được thiết kế bởi KTS Nguyễn Bá Lăng và Trần Văn Giàu, công trình sử dụng bê tông cốt thép nhưng tái hiện trọn vẹn phong cách kiến trúc chùa Bắc Bộ với tháp chuông uy nghi, hệ thống mái chồng diêm phức tạp, cột lớn vững chãi và hệ vì kèo tinh xảo. Các chi tiết lan can, mái đấu và cửa võng được chạm trổ công phu, tạo nên sự hài hòa giữa kỹ thuật xây dựng đương đại và hồn cốt kiến trúc truyền thống.

Trong lĩnh vực nhà ở, xu hướng “Tân cổ điển Việt” đang tìm được vị thế mới trong các khu biệt thự cao cấp và nhà ở truyền thống. Các công trình này thường sử dụng vật liệu cao cấp như gỗ quý, đá tự nhiên kết hợp với các kỹ thuật xây dựng hiện đại để tái hiện những không gian sống truyền thống như nhà ba gian, nhà rường, nhà sàn hay nhà vườn Huế. Dù đôi khi bị xem là phô trương, nhưng nó cũng thể hiện sự hoài niệm và khao khát định vị bản sắc trong thời hiện đại.

Ngôi biệt thự được cải tạo nằm trong khu Thảo Điền, Quận 2. Công trình lấy cảm hứng từ phong cách Indochine, kết hợp vật liệu truyền thống như gỗ, gạch, ngói với tiện nghi hiện đại, tạo nên sự dung hòa giữa cổ điển và đương đại. Nguồn ảnh: Quang Trần

Xu hướng hướng ngoại cởi mở với kiến trúc toàn cầu – “Hiện đại” trong cách thức giao lưu, du nhập, đồng hóa

TP HCM là một trong những thành phố sớm tiếp nhận và thể nghiệm các xu hướng kiến trúc quốc tế. Từ thời kỳ thuộc địa đến sau năm 1954, kiến trúc đô thị nơi đây đã phản ánh rõ quá trình giao lưu văn hóa qua các công trình mang dấu ấn của các trào lưu phương Tây như Bauhaus, Art Deco và sau này là các phong cách hiện đại toàn cầu. Tuy nhiên, khác với việc sao chép hình thức, một số công trình tiêu biểu đã thể hiện rõ khả năng tiếp thu, cải biến và ứng dụng linh hoạt các tư tưởng thiết kế quốc tế trong điều kiện địa phương.

Khách sạn Continental xưa. Nguồn ảnh: Vũ Phượng

Khách sạn Continental nay. Nguồn ảnh: Vũ Phượng

Được xây dựng vào năm 1880, Khách sạn Continental là một trong những khách sạn lâu đời nhất Sài Gòn và tiên phong cho trào lưu kiến trúc theo phong cách Pháp cổ điển. Điểm đặc biệt của công trình này là cách nó thích ứng với điều kiện khí hậu nhiệt đới thông qua các giải pháp thiết kế sáng tạo. Hệ thống hành lang rộng, hiên ngoài trời, mái che và bố cục mở tạo điều kiện thông gió tự nhiên. Các chi tiết trang trí như lan can sắt uốn, cửa sổ kính màu và đắp nổi theo phong cách Pháp được kết hợp với không gian mở và vật liệu địa phương tạo nên sự hài hòa độc đáo.

Xu hướng tối ưu môi sinh – “Hiện đại” trong việc thích nghi khí hậu và bối cảnh tự nhiên, xã hội

Với đặc điểm khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng, kiến trúc tại TP HCM chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ môi trường tự nhiên. Từ sau năm 1954, TP HCM đã trở thành nơi thể nghiệm những giải pháp kiến trúc hiện đại phù hợp khí hậu, chú trọng thông gió tự nhiên, mái đua, lam chắn nắng và các không gian chuyển tiếp. Những công trình như Bệnh viện Thống Nhất hay đài VOH là ví dụ cho thấy cách các KTS tích hợp yếu tố khí hậu vào thiết kế, đảm bảo hiệu quả sử dụng và tiết kiệm năng lượng trong điều kiện nhiệt đới.

Bệnh viện Thống Nhất (Vì Dân) trước năm 1975. Nguồn ảnh: Lee Starnes

Bệnh viện Thống Nhất (Vì Dân) ngày nay.Nguồn ảnh: Lee Starnes

Tọa lạc trên khu đất 3 ha tại ngã tư Bảy Hiền, công trình Bệnh viện Thống Nhất (Vì Dân) được thiết kế vào cuối thập niên 1960 bởi KTS Trần Đình Quyền – người từng theo học thiết kế bệnh viện tại Đại học Columbia (Mỹ) thông qua học bổng của UNICEF. Thay vì tuân theo mô hình phân tán kiểu Pháp, ông lựa chọn mô hình tập trung kiểu Mỹ, với các khối chức năng y tế được đưa lại gần nhau để tối ưu vận hành và chăm sóc bệnh nhân. Điểm đặc biệt là Trần Đình Quyền không sao chép nguyên mẫu nước ngoài. Ông điều chỉnh thiết kế để phù hợp với khí hậu nhiệt đới của Việt Nam: Khối nhà tách biệt nhưng liên thông, tận dụng tối đa ánh sáng và thông gió tự nhiên, kết hợp brise-soleil (bức chắn nắng) và hệ thống thông gió chéo. Thiết kế này vừa tiết kiệm năng lượng, vừa mang lại sự thoải mái cho người sử dụng – thể hiện một tư duy hiện đại nhưng bản địa hóa sâu sắc.

Hệ lam brise-soleil độc đáo của công tình tòa nhà VOH. Nguồn ảnh: Alberto Prieto

Tòa nhà đài phát thanh VOH được thiết kế năm 1969 bởi KTS Lê Văn Lắm, là một trong những ví dụ tiêu biểu của kiến trúc hiện đại miền Nam trước năm 1975. Thiết kế gồm ba phần chính: Tầng trệt thoáng mở với mái hiên lớn phục vụ lưu thông cao, các tầng giữa được bao bọc bởi hệ thống brise-soleil bằng bê tông nhằm giảm nhiệt và lọc ánh sáng, mái nhà cao giúp thoát nhiệt và chống đọng nước. Tòa nhà không chỉ là một trung tâm truyền thông quan trọng, mà còn là ví dụ về cách các KTS Việt Nam đã chuyển hóa ngôn ngữ hiện đại theo cách riêng, phù hợp với môi trường và văn hóa sử dụng địa phương.

Xu hướng chiết trung – “Hiện đại” trong giao thoa hình thức, tìm kiếm bản sắc

Xu hướng chiết trung đã hiện diện trong lịch sử kiến trúc Việt Nam từ lâu. Khởi nguồn từ thời Pháp thuộc với “Phong cách Đông Dương” do KTS Ernest Hébrard tiên phong, xu hướng này tạo nên sự kết hợp tinh tế giữa kiến trúc cổ điển Pháp và các yếu tố bản địa. Ngày nay, phong cách này vẫn tiếp tục phát triển một cách mạnh mẽ trong nhiều công trình đa dạng tại TP HCM, từ nhà ở đến các công trình công cộng, khách sạn và resort.

Bảo tàng lịch sử TP HCM. Nguồn ảnh: Bảo tàng Lịch sử TP HCM

Bảo tàng Lịch sử TP HCM là công trình tiêu biểu của phong cách Đông Dương tại Sài Gòn, được xây dựng trong giai đoạn 1920-1940. Công trình mang giá trị đặc biệt bởi đây là một trong số ít các công trình theo phong cách này được xây dựng ở Sài Gòn, trong khi phần lớn hoạt động xây dựng công cộng thời kỳ này tập trung tại Hà Nội. Kiến trúc của Bảo tàng thể hiện rõ nét sự giao thoa Đông-Tây. Hình thức tổng thể mang đậm phong cách châu Âu với bố cục đối xứng, mặt đứng trang nghiêm và các chi tiết trang trí cổ điển. Tuy nhiên, công trình đã được điều chỉnh để phù hợp với khí hậu nhiệt đới và mỹ thuật địa phương thông qua các yếu tố như mái ngói uốn cong, hành lang rộng, cửa chớp gỗ và các họa tiết trang trí lấy cảm hứng từ nghệ thuật truyền thống Việt Nam. Qua thời gian, công trình vẫn duy trì được chức năng nguyên bản là nơi lưu giữ và trưng bày các cổ vật quý giá, từ thời điểm thành lập đến hiện tại. Sự tồn tại bền vững này không chỉ thể hiện giá trị lịch sử mà còn chứng minh tính hợp lý trong thiết kế của phong cách chiết trung Đông Dương, khi nó vừa đáp ứng yêu cầu thẩm mỹ vừa phù hợp với điều kiện khí hậu và nhu cầu sử dụng thực tế.

Bưu điện TP HCM – một công trình mang đậm dấu ấn phong cách Đông Dương. Nguồn ảnh: Vibrant Ho Chi Minh City

Tuy nhiên, chiết trung cũng là con dao hai lưỡi. Nếu không đủ tinh tế, công trình dễ trở thành một “món lẩu” lộn xộn về hình thức – điều đang phổ biến trong kiến trúc nhà phố và biệt thự ngoại ô hiện nay.

Xu hướng sáng tạo bản địa – “Hiện đại” từ tinh thần Việt

Xu hướng hiện đại dựa trên mạch dân tộc là hướng đi đầy thách thức nhưng cũng chứa đựng tiềm năng lớn lao cho kiến trúc Việt Nam đương đại. Thay vì vay mượn hình thức hay trộn lẫn phong cách, xu hướng này hướng đến việc tạo ra ngôn ngữ kiến trúc riêng biệt bằng cách dựa trên tinh thần cốt lõi của kiến trúc truyền thống: Sự hài hòa với thiên nhiên, tỷ lệ con người, chất liệu địa phương và không gian mở. Từ nền tảng này, các KTS có thể kiến tạo những công trình hiện đại mang đậm chiều sâu văn hóa Việt Nam.

Dinh Độc Lập – Ngô Viết Thụ. Nguồn ảnh: Văn Trãi (Theo Vnexpress.net)

Dinh Độc Lập (nay là Hội trường Thống Nhất) do KTS Ngô Viết Thụ thiết kế và hoàn thành năm 1966, là biểu tượng xuất sắc của xu hướng kiến trúc hiện đại dựa trên mạch dân tộc. Công trình không mô phỏng hình thức kiến trúc truyền thống mà thấm đẫm tinh thần và triết lý Việt Nam trong một thể hiện hoàn toàn hiện đại.

Qua lăng kính hiện đại, KTS Ngô Viết Thụ đã khéo léo lồng ghép những nguyên lý cơ bản của văn hóa và kiến trúc Việt Nam vào công trình. Mặt bằng tổng thể được tổ chức theo nguyên lý âm dương, ngũ hành với trục chính tạo nên sự cân bằng, hài hòa. Không gian chuyển tiếp từ ngoài vào trong với các sân, hành lang, hiên – đặc trưng của kiến trúc truyền thống Việt Nam – được tái hiện trong ngôn ngữ hiện đại. Phần mái đua rộng và hệ thống cửa chớp là giải pháp thông minh để ứng phó với khí hậu nhiệt đới, kế thừa tinh thần thích nghi với môi trường của kiến trúc bản địa. Các họa tiết trang trí như hình tượng tre, hoa sen được trừu tượng hóa và tích hợp vào kiến trúc một cách tinh tế. Đặc biệt, việc sử dụng không gian mở, ánh sáng tự nhiên và sự kết nối với thiên nhiên qua hệ thống sân vườn, hồ nước đã tạo nên một kiệt tác kiến trúc vừa hiện đại vừa mang đậm bản sắc Việt Nam.

Thư viện Quốc gia miền Nam Việt Nam (1972) – KTS Nguyễn Hữu Thiện. Ảnh: Kate Tipler & Lee Starnes

Thư viện Quốc gia miền Nam Việt Nam (1972) do KTS Nguyễn Hữu Thiện thiết kế là một minh chứng khác cho xu hướng kiến trúc hiện đại trên nền mạch dân tộc. Công trình thể hiện rõ nét sự chuyển hóa từ nguyên lý kiến trúc truyền thống Việt Nam vào ngôn ngữ kiến trúc hiện đại. Tòa nhà được thiết kế với cấu trúc bê tông cốt thép hiện đại nhưng giải pháp xử lý ánh sáng và thông gió tự nhiên chính là sự kế thừa từ kiến trúc truyền thống. Hệ thống mái đua sâu tạo bóng râm, kết hợp với các không gian chuyển tiếp giữa trong và ngoài, giúp điều hòa nhiệt độ một cách tự nhiên – phương pháp xanh đã hiện diện trong kiến trúc Việt Nam từ hàng nghìn năm.

Đặc biệt, công trình tạo ra những không gian đọc đa dạng, từ khu vực rộng mở đến những góc yên tĩnh, thể hiện sự tôn trọng đối với nhu cầu khác nhau của người sử dụng – một giá trị cốt lõi trong tư duy không gian truyền thống Việt Nam. Vật liệu như bê tông, kính, gỗ được sử dụng một cách chân thực, không che đậy, phản ánh tinh thần “thực thà” trong kiến trúc dân gian.

Giai đoạn đương đại – Phát triển kiến trúc hiện đại TP HCM trong định hướng tích hợp đa chức năng, gắn với bảo tồn giá trị truyền thống

Từ sau Đổi mới (1986) đến nay, kiến trúc hiện đại Việt Nam bước vào thời kỳ đương đại. Trong hơn hai thập niên gần đây, ngành kiến trúc phát triển mạnh về công nghệ xây dựng và tư duy thiết kế. Nhu cầu xã hội ngày càng đa dạng. Giai đoạn này chứng kiến nhiều xu hướng thiết kế song hành và đan xen. Từ các trào lưu quốc tế đến những nỗ lực định hình bản sắc nội tại. Diện mạo đô thị trở nên nhiều màu sắc, đặc biệt rõ nét ở các thành phố lớn như TP HCM.

Công trình Nhà Thiếu Nhi tại Quận 3, TP HCM. Nguồn: SGL Viet Nam

Một số xu hướng nổi bật trong kiến trúc đương đại tại Việt Nam có thể kể đến:

Hiện đại mới (Neo-modernism): Xu hướng này hướng đến sự tối giản về hình khối và vật liệu. Nó chú trọng vào công năng và tính thực dụng nhưng vẫn đảm bảo thẩm mỹ. Hiện đại mới thường xuất hiện trong các công trình nhà ở cao tầng. Trung tâm thương mại hoặc văn phòng hiện đại cũng áp dụng phong cách này.
High-tech (Công nghệ cao): Xu hướng này sử dụng vật liệu tiên tiến và công nghệ hiện đại. Kính low-e, thép không gỉ, hệ thống thông minh (smart home, smart building) là những đặc trưng. Trung tâm thương mại, sân bay, cao ốc văn phòng thường mang dấu ấn của xu hướng công nghệ cao.
Biểu hiện mới (Neo-expressionism): Kiến trúc không còn bị bó buộc bởi hình khối hình học cứng nhắc. Thay vào đó, nó chuyển sang ngôn ngữ mềm mại, biểu cảm hơn. Các công trình theo phong cách này thường có hình dạng độc đáo. Chúng gắn với các ý tưởng nghệ thuật và văn hóa.
Kiến trúc sinh thái (Eco-architecture): Đây là một trong những xu hướng quan trọng nhất của thời đại mới. Nó phản ánh mối quan tâm ngày càng cao đến môi trường. Biến đổi khí hậu và phát triển bền vững là những vấn đề được chú trọng. Các thiết kế sinh thái thường sử dụng vật liệu tái tạo. Chúng tận dụng năng lượng tự nhiên, đưa cây xanh vào công trình. Không gian sống gần gũi với tự nhiên là mục tiêu của xu hướng này.

Kiến trúc hiện đại tại TP HCM đang phát triển theo nhiều hướng khác nhau. Có công trình chọn giữ gìn hình thức truyền thống, có công trình du nhập tư tưởng thiết kế quốc tế, một số khác lai ghép phong cách, và cũng không ít nỗ lực sáng tạo từ chính tinh thần văn hóa bản địa. Các xu hướng lớn – giữ gìn, hướng ngoại, môi sinh, chiết trung và hiện đại từ mạch dân tộc – cùng tồn tại và phản ánh những lát cắt khác nhau của đời sống đô thị.

Không có xu hướng nào là đúng hay sai tuyệt đối. Mỗi hướng đi đều bắt nguồn từ nhu cầu thực tế và điều kiện cụ thể của từng thời kỳ, từng địa điểm. Tuy nhiên, nhìn rộng hơn, TP HCM và cả Việt Nam hiện vẫn thiếu một định hướng dài hạn, nhất quán và có chiều sâu cho kiến trúc hiện đại mang bản sắc riêng. Nhiều công trình được đầu tư quy mô lớn nhưng vẫn thiếu sự kết nối với văn hóa, với cộng đồng, hoặc không để lại dấu ấn lâu dài trong ký ức đô thị. Muốn phát triển bền vững, kiến trúc không chỉ cần đẹp mắt, mà còn phải có hồn – một linh hồn gắn với con người, lịch sử, và môi trường sống. Những công trình như vậy có khả năng “kể chuyện”, khơi dậy ký ức tập thể, và thể hiện tư duy độc lập của người KTS.

Hình thái đô thị TP HCM hiện tại chịu ảnh hưởng lớn từ các xu hướng mới như Hiện đại mới, High tech, Biểu hiện mới, Kiến trúc sinh thái,… Nguồn ảnh: Đình Đại

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Nếu giữ vững được cái “bất biến” – tức là bản sắc và tinh thần văn hóa Việt – thì những biến đổi về công nghệ, vật liệu hay hình thức sẽ không làm mất đi định hướng. Ngược lại, chúng sẽ là chất liệu giúp kiến trúc Việt đổi mới và phát triển theo cách riêng. Từ tinh thần đó, một hướng đi đang được chú ý tại TP HCM là kiến trúc tích hợp đa chức năng. Đây không chỉ là giải pháp đáp ứng nhu cầu sử dụng ngày càng đa dạng, mà còn là cơ hội để kết nối các giá trị truyền thống vào không gian sống hiện đại. Mô hình tích hợp – nơi nhà ở, thương mại, văn phòng, giáo dục, giải trí và cảnh quan cùng tồn tại trong một hệ sinh thái kiến trúc – đang mở ra triển vọng mới cho đô thị tương lai: Năng động hơn, bền vững hơn, nhưng vẫn gìn giữ được bản sắc riêng.

ThS.KTS. Nguyễn Bích Hoàn
Khoa Kiến Trúc, Trường ĐH Kiến Trúc TP HCM
KTS. Trần Nguyễn Mạnh Phát
Khoa Kỹ thuật Xây dựng, Trường ĐH Bách Khoa
KTS. Nguyễn Minh Trí
Khoa Kiến Trúc, Trường ĐH Văn Lang

TÀI LIỆU THAM KHẢO: