VNCC – Cái nôi lớn của Nghề thiết kế Kiến trúc Việt Nam

KTS Nguyễn Lập – Nguyên Phó Chủ tịch Tỉnh Lâm Đồng, là một trong những cán bộ VNCC cử đi tiếp quản miền Nam năm 1975

Hồi ký của KTS Nguyễn Văn Lập
Chủ tịch Hội KTS tỉnh Lâm Đồng
Nguyên Phó Chủ tịch tỉnh Lâm Đồng
Nguyên Xưởng trưởng Xưởng Thiết kế 2 (VNCC)

Là một người từ chiến trường Miền Nam tập kết ra Bắc, tôi được Đảng và Nhà nước cho học tập và phân công về Viện Thiết kế Dân dụng – Bộ Xây dựng (nay là Tổng Công ty Tư vấn Xây dựng Việt Nam) công tác vào đầu những năm 1960 của thế kỷ 20.

Tôi vẫn nhớ rất kỹ những ngày làm việc tại Viện. Cơm ăn ở nhà số 11 phố Đội Cung, xếp hàng uống bia trước cổng Triển lãm Vân Hồ, tối ngủ ở nhà tập thể B14 Kim Liên, làm việc ở tầng 3 nhà 37 Lê Đại Hành, Hà Nội. Lúc đó, phương tiện làm việc là các dụng cụ rất thô sơ như bàn gỗ chân chéo, thước vẽ kéo dây, êke nhựa, thước logarit, máy tính quây tay, bút chì 2B-3B… Thỉnh thoảng đi công tác thì được sử dụng phương tiện là chiếc xe đạp công…

Phương châm thiết kế thời đó là: “Thích dụng – Bền – Rẻ và Mỹ quan trong điều kiện có thể!”. Một phương châm tưởng dễ làm mà lại hóa khó. Ai hiểu được mới thấy người thiết kế trong giai đoạn nầy khổ đến mức nào. Thiết kế luôn phải gò theo hệ số K. Nên có một thời mà nhà ở gia đình hai ba hộ chung một khu bếp, chung một xí tắm. Có lúc dở khóc dở cười, trong cuộc sống thực tế để lại nhiều câu chuyện buồn vui…

Các đồng chí lãnh đạo Viện là những cán bộ từ kháng chiến về và một số cán bộ lưu dung của Nha Công chánh Bắc Việt cũ ở lại.

Sinh hoạt chính trị thì Chi bộ, Công đoàn có Tổ Tam Tam, Chính quyền có Tổ Lao động Xã hội Chủ nghĩa, Thanh niên có Phong trào vì Miền Nam ruột thịt…
Tập thể cán bộ ngày ấy quần tụ trong một tổ chức vì tình nghĩa thầy trò, đồng chí, bạn bè đồng nghiệp đã xây dựng, vun đắp cho bao thế hệ cán bộ, công nhân viên của Viện trưởng thành, để lại nhiều công trình có giá trị mãi đến ngày nay. Và cũng từ cái nôi Viện Thiết kế Dân dụng không ít người đã trưởng thành và thành danh trên con đường sự nghiệp của mình.

Nhớ lại những 1960 – 1970, lúc đó tôi công tác tại Tổ Thiết kế 1 sau đó là Xưởng Thiết kế 1. Ngày ấy, VNCC còn mang tên Viện thiết kế Kiến trúc. Xưởng Thiết kế 1 chúng tôi chuyên thiết kế các công trình đặc biệt phục vụ Trung ương Đảng và Chính phủ. Bản thân được phân công công tác dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Viện trưởng – KTS Nguyễn Ngọc Chân và Thứ trưởng Bộ Xây dựng là các đồng chí Vũ Đức Thận, Vũ Quý. Trong thời gian này, tôi đã thiết kế và trực tiếp hướng dẫn thi công một số công trình như: Thiết kế sửa chữa và thi công Phủ Chủ tịch, Khu trung tâm Đồ Sơn, Nhà nghỉ ở Bãi Cháy, Khu Nhà nghỉ Tam Đảo, Khu Nhà nghỉ Sapa, Khu Nhà nghỉ Trà cổ Quảng Ninh, làm tổ trưởng Công trình 120 (nay là sân bay Nội Bài). Trong những năm Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại Miền Bắc, tôi vinh dự trực tiếp thiết kế và hướng dẫn thi công các công trình phục vụ chiến tranh và Khu ATK của Đảng và Chính phủ tại các tỉnh phía Bắc như K1-K2-K3-K4-K5 do Thứ trưởng Vũ Đức Thận chỉ đạo.

Mười năm đầu công tác tại Viện, được tham gia những công trình quan trọng, dưới sự chỉ đạo sâu sát của những đồng chí Lãnh đạo Viện, Lãnh đạo Bộ giỏi chuyên môn giúp tôi dần trưởng thành trong công tác.

Từ năm 1971 đến năm 1975, tôi được phân công làm Xưởng trưởng Xưởng Thiết kế 2 – là xưởng chuyên thiết kế các công trình công cộng và khách sạn, đã tham gia thiết kế các công trình như: tham gia thiết kế Nhà Triển lãm Giảng Võ do KTS Vương Quốc Mỹ chủ trì, tham gia thiết kế và theo dõi thi công Khách sạn Thắng Lợi Hà Nội với KTS Quintana – CuBa, chỉ đạo thiết kế một số khách sạn Bãi Cháy – Thái Bình – Nam Hà, Nhà làm việc Thông tấn xã Việt Nam tại Hà Nội, chủ trì tổng kết các chuyên đề như khách sạn, trường học do Viện giao.

Những năm tháng công tác cùng anh chị em của Viện, lúc khó khăn chia sẻ, khi ốm đau chăm sóc, cuộc sống tuy vất vả, nhưng đầy tình nghĩa và luôn vui vẻ. Trong công việc, được làm việc với những đồng nghiệp giỏi chuyên môn, ham học hỏi, vừa làm việc, vừa nghiên cứu, tìm tòi sáng tạo. Môi trường ấy đã rèn luyện và đào tạo giúp tôi trưởng thành, mang theo hành trang là kiến thức chuyên môn, phong cách làm việc và ý chí nghị lực để vững bước trên những chặng đường tiếp theo.

Ngày 30/4/1975, chiến dịch Hồ Chí Minh thắng lợi, giải phóng Miền Nam. Niềm vui thống nhất cũng là lúc đặt ra nhiệm vụ mới tiếp quản Miền Nam. Nhiều lớp cán bộ, của các ngành được cử vào Nam tham gia tiếp quản.

Ngay những ngày sau giải phóng, theo yêu cầu của Đảng, Nhà nước và Bộ Xây dựng, Viện đã cử một phần ba số cán bộ nòng cốt của Viện lên đường vào miền Nam thực hiện nhiệm vụ. Một tuần sau, tôi được cử vào Đà Lạt – Lâm Đồng cùng một số đồng chí khác tiếp quản Ty Kiến thiết, Ty Điền địa, một số công chức Khu Tạo tác của chính quyền Sài Gòn.

Nhớ ngày lên đường vào Nam, một cảm giác khó tả xen lẫn trong tâm trạng tôi. Những năm tháng gắn bó với Viện, những lúc khó khăn, ốm đau, vui buồn anh em đồng nghiệp chia sẻ cùng nhau, giờ chia tay lên đường nhận nhiệm vụ mới, lòng không khỏi bùi ngùi. Xen giữa cái cảm giác bùi ngùi ấy lại là sự háo hức ngày trở lại miền Nam…

Tôi được giao phụ trách bộ phận thiết kế và quy hoạch, tập trung thiết kế, sửa chữa các công trình tạo nơi làm việc và tiếp khách cho các cơ quan lãnh đạo cấp Tỉnh và Huyện, các dinh thự – khách sạn Đà Lạt, xây dựng hội trường phục vụ Đại hội Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng, thiết kế quy hoạch xây dựng các vùng kinh tế mới còn hiện hữu đến ngày nay. Chủ trì quy hoạch các Thị trấn, Huyện lỵ, xây dựng một số cơ quan trong sự nghiệp phát triển đô thị mới.

Từ năm 1976 đến 1980, tôi được giao trọng trách Phó ty rồi Trưởng ty Xây dựng Lâm Đồng. Trong những ngày đầu bao khó khăn, nhưng với những năm tháng được rèn luyện ở Viện đã giúp tôi rất nhiều trong công tác, xây dựng ngành từng bước trưởng thành được Tỉnh ủy – UBND tỉnh đánh giá tốt và Bộ Xây dựng cấp bằng khen.

Tháng 4-1981, tôi được tín nhiệm bầu vào Hội đồng Nhân dân tỉnh Lâm Đồng và năm 1986 tái cử Nhiệm kỳ thứ II, được bầu vào Tỉnh ủy Lâm Đồng phân công làm Phó Chủ tịch UBND tỉnh và trong thời kỳ đổi mới phân công thêm làm Trưởng ban Cải tiến Quản lý.

Quá trình công tác đã đóng góp hết sức mình cho sự nghiệp phát triển của Lâm Đồng. Là Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách các lĩnh vực Kinh tế – Khoa học nhưng là một KTS nên đã đóng góp đáng kể trong việc tôn tạo, giữ gìn, phát triển được kiến trúc của Đà Lạt – Lâm Đồng và có nhiều đề tài nghiên cứu khoa học được UBND tỉnh cấp bằng khen. Trong thời kỳ này đã phối hợp cùng một số kiến trúc sư ở Viện tham gia thiết kế một số công trình tại Đà Lạt như KTS Diêu Công Tuấn, KTS Lương Anh Dũng, KTS Trịnh Kim Như và đặc biệt là Đ/c Võ Quang Ba – Viện phó của Viện (khi về Miền Nam đã giữ chức Giám đốc Công ty Cấp Thoát nước Miền Nam – trực thuộc Bộ Xây dựng) đã tham gia thi công công trình Cấp nước Đà Lạt do Đan Mạch tài trợ mà tôi là Phó Chủ tịch phụ trách.

Năm 1995, tôi nghỉ hưu nhưng cho đến nay Tỉnh vẫn còn mời tham gia Hội đồng Kiến trúc – Quy hoạch của Tỉnh. Từ 1993 đến nay liên tục được bầu làm Chủ tịch hội KTS Lâm Đồng. Tham gia 3 nhiệm kỳ Ban chấp hành Trung ương Hội Kiến trúc sư Việt Nam (1995-2010). Năm 2004 được tặng Huân chương Lao động hạng III.

Trong quá trình phấn đấu và trưởng thành có biết bao thăng trầm nhưng rồi cảm thấy hạnh phúc khi vẫn còn được đóng góp cho xã hội với nghề nghiệp kiến trúc sư, được đào tạo và rèn luyện từ VNCC. Tôi không bao giờ quên những người thầy như KTS Nguyễn Ngọc Chân, KTS Vương Quốc Mỹ, KTS Nguyễn Cao Luyện, KTS Hoàng Như Tiếp, KTS Trần Hữu Tiềm… những đồng nghiệp mà ngày nay vẫn còn gắn bó với tôi trong hoạt động nghề nghiệp như KTS Nguyễn Trực Luyện, KTS Nguyễn Thúc Hoàng, KTS Nguyễn Tấn Vạn, KTS Luơng Anh Dũng… và một số cán bộ của Viện nay sinh sống tại Đà Lạt như Đỗ Tế Dương, Đặng Việt Nga, Nguyễn Đức Thảo, Vũ Thị Loan. Chúng tôi coi nhau như một tiểu gia đình của VNCC tại Đà Lạt và cũng là nơi gặp gỡ, giao lưu khi có người từ Hà Nội vào thăm.

Xin được cám ơn VNCC và chúc VNCC luôn giữ được vai trò đầu đàn trong các Công ty Tư vấn xây dựng, giương cao ngọn cờ truyền thống, xứng đáng để mãi cho bao thế hệ tiếp nối.

KTS Nguyễn Văn Lập

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 4/2015)