Kiến trúc trước hết phải đẹp

Là một Hội Chính trị – Xã hội – Nghề nghiệp, 70 năm qua Hội KTS Việt Nam đã tập hợp, tạo điều kiện để những người hoạt động kiến trúc có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của đất nước, nhất là trong giai đoạn Đổi mới. Diện mạo kiến trúc của các đô thị cũng như nông thôn ngày nay đã thay đổi nhanh chóng theo chiều hướng hiện đại, đem lại nhiều tiện ích đáng kể cho sinh hoạt của người dân.

Có lẽ không có ngành chuyên môn nào lại được xã hội quan tâm như ngành kiến trúc bởi vì kiến trúc có liên quan đến không gian chung mà mọi người đang sinh sống, nhất là cảnh quan ở các đô thị. Mỗi buổi sáng ra đường, người ta nhìn thấy trước mắt mình những công trình kiến trúc mới mọc lên với tốc độ chóng mặt. Do không phải là những nhà chuyên môn nên họ không quan tâm đến chất liệu hay kết cấu của những công trình đó. Cái mà họ quan tâm trước tiên là hình dáng của những công trình kiến trúc kia có tô đẹp thêm, có hài hòa với cảnh quan nơi họ đang sống hay không? Không phải ngẫu nhiên mà người Hy Lạp cổ đại xếp Kiến trúc là nàng tiên nghệ thuật thứ 5 trên đỉnh núi Olympe (chỉ sau Văn học, Sân khấu, Âm nhạc và Hội họa).

Tôi mong Hội KTS Việt Nam hãy quan tâm hơn nữa đến khía cạnh thẩm mỹ của các công trình kiến trúc, một khía cạnh mà bấy lâu còn chưa được coi trọng đúng mức. Theo tôi, một công trình kiến trúc trước hết phải Đẹp, sau đó đến giá trị sử dụng và rồi mới đến giá thành (đôi khi của rẻ lại là của đắt vì phải điều chỉnh, sửa chữa thậm chí phải phá bỏ làm lại…). Cần nhận thức rằng: Một công trình kiến trúc là tài sản chung vì nó chiếm không gian của tất cả mọi người, mặc dù họ không đầu tư hay trực tiếp sử dụng công trình đó. Vì thế, cái mà họ đòi hỏi trước tiên là công trình phải đẹp. Sau tiêu chí Đẹp thì tính Dân tộc của một công trình kiến trúc cũng cần được quan tâm – Dân tộc phải đi đôi với Hiện đại, và Độc đáo. Sân vận động Bắc Kinh là một công trình kiến trúc vừa mang đậm tính dân tộc (xuất phát từ hình dáng của cái bánh bao mà người Trung Hoa thường ăn hàng ngày) nhưng lại vừa hiện đại (như một con tầu vũ trụ từ một hành tinh nào đó vừa đáp xuống trái đất). Khi xây xong, nó lại có hình thù giống một tổ chim nên người ta quen gọi nó là Sân vận động Tổ chim, nay trở thành một điểm nhấn của Thủ đô Bắc Kinh. Đây là một ví dụ hoàn hảo cho sự kết hợp giữa tính Thẩm mỹ, Tính dân tộc và tính Hiện đại. Người Trung Quốc nhận thầu xây dựng khắp nơi nhưng khi cần xây cho mình những công trình có giá trị lâu dài họ biết tìm đến những chuyên gia giỏi nhất trên thế giới để mời hợp tác.

Một điều đáng tiếc là kiến trúc của ta trong 70 năm qua chưa có những công trình nào để có thể hãnh diên với mọi người – Trong khi đội ngũ KTS của chúng ta không thiếu tài năng, nhiều người liên tiếp nhận các giải thưởng kiến trúc có uy tín thế giới. Có lẽ sẽ nhiều lý do để lý giải hiện tượng này mà người ngoại đạo như tôi không thể biết. Với tư cách là một người làm điện ảnh, một lĩnh vực nghệ thuật rất gần gũi với Kiến trúc, tôi xin thành thật chia sẻ vài suy nghĩ trên có điều gì không đúng mong được lượng thứ. Chúc đội ngũ KTS Việt Nam có nhiều công trình có giá trị thẩm mỹ cao, góp phần làm đẹp cảnh quan của các đô thị và của Đất nước nói chung.

NSND – Đạo diễn Đặng Nhật Minh

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 03-2018)