Tiếp nối số chuyên đề tháng 3/2020, tháng 11 vừa qua, Tạp chí Kiến trúc tiếp tục phối hợp cùng Công ty Panasonic Air-Conditioning Việt Nam tổ chức Hội thảo “Giải pháp nâng cao chất lượng không khí trong nhà ở đô thị” tại Hà Nội và TP HCM.
Là hoạt động chuyên môn hướng tới nâng cao nhận thức của cộng đồng về chất lượng không khí trong đô thị, hội thảo đã thu hút đông đảo gần 600 khách mời là các chuyên gia, KTS, Kỹ sư từ Hà Nội, TP HCM và các tỉnh, thành lân cận cùng đại diện các Chủ đầu tư; đơn vị tư vấn, nhà thầu tham dự.
Theo một báo cáo gần đây của tổ chức y tế thế giới WHO, trong số 98 nước bị đánh giá có chất lượng không khí thấp, Việt Nam đứng thứ 15. Ngày 3/9/2020 vừa qua, AirVisual cũng đã xếp Hà Nội đứng đầu danh sách những thành phố ô nhiễm nhất thế giới với chỉ số AQI 172 và TP. HCM cũng ở ngưỡng xấu với AQI 152. Đây không phải lần đầu tiên Hà Nội và TP. HCM lọt vào danh sách này, vào cuối năm 2019, chất lượng không khí ở 2 thành phố lớn này đã nhiều lần chạm ngưỡng nguy hại.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. KTS. Phan Đăng Sơn – Chủ tịch Hội KTS Việt Nam, Tổng biên tập Tạp chí Kiến trúc đã nhận định: “Cải thiện chất lượng không khí giờ đây đã không chỉ còn là các giải pháp đề xuất tự nhiên, kế thừa truyền thống hay là câu chuyện riêng về thiết kế của người KTS nữa! Đó là giải pháp kết hợp tự nhiên – Nhân tạo. Mật độ con người, công trình ở – làm việc – sản xuất- sinh hoạt-giải trí cộng đồng càng cao, thì tính khả thi của giải pháp tự nhiên càng thấp. Giải pháp nhân tạo bổ sung khi đó càng nhất thiết và cần tỉ trọng càng lớn. Tất nhiên, công nghệ nhân tạo cần rẻ, sử dụng ít tốn kém và thích dụng, điều đó vẫn là câu hỏi lớn cho những giải pháp chúng ta đang sử dụng phổ cập hiện nay!”
Và câu hỏi này đã được giải đáp phần nào với chia sẻ của Ông Kei Taniguchi, Giám Đốc điều hành Panasonic Air-conditioning Việt Nam, đơn vị đồng hành tổ chức: “Nửa thập kỷ qua, chúng tôi đã và đang cung cấp các dòng sản phẩm đa dạng tới người tiêu dùng Việt. Công ty Panasonic Việt Nam đã bắt đầu chuyển hướng kinh doanh, từ cung cấp các sản phẩm điện máy trở sang cung cấp các giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện. Chúng tôi không chỉ bán sản phẩm điện máy, chúng tôi cung cấp các giải pháp ứng dụng công nghệ tối tân để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người. Trong bối cảnh hiện nay, vấn đề ô nhiễm không khí đang là một trong những vấn đề cấp thiết của Việt Nam. Chúng tôi mong muốn chung tay với người dân đóng góp cho xã hội Việt Nam để giải quyết những vấn đề này.”
Giải pháp nâng cao chất lượng không khí bằng thiết chế quản lý và văn hóa đô thị
Để nâng cao chất lượng không khí trong nhà ở, trước tiên cần nhìn nhận vấn đề cốt lõi là nâng cao chất lượng môi trường bên ngoài công trình, xa hơn nữa là môi trường đô thị, đất nước. Bởi lẽ không khí bên trong và bên ngoài luôn cần được luân chuyển thường xuyên. Nhưng để giải quyết vấn đề này, chúng ta lại cần đến những giải pháp về quy hoạch và thể chế xã hội. Với chủ đề: “Nâng cao chất lượng không khí – Giải pháp quản lý đô thị và môi trường”, phiên thảo luận thứ nhất tại Hội thảo đã thu hút đông đảo sự quan tâm, thảo luận giữa khách mời và đại biểu tham dự hội thảo, đặc biệt về vấn đề quy hoạch dẫn đến mất kiểm soát chất lượng không khí hiện nay tại Hà Nội và TP. HCM.
Theo ý kiến của ông KTS Trần Khánh Trung – Phó Chủ tịch Hội KTS TP. HCM, trong bản dự thảo về chỉ tiêu phát triển trong giai đoạn 2020-2025 của TP. HCM, không có chỉ tiêu nào liên quan đến giải quyết chất lượng không khí của TP, do đó ông đề xuất, nên cụ thể hóa các chỉ tiêu nhằm đánh chất lượng không khí. Bàn về vấn đề này, KTS Nguyễn Trường Lưu, Phó Chủ tịch Hội KTS Việt Nam, Chủ tịch Hội KTS TP. HCM cho biết thêm: “Rõ ràng, các chỉ tiêu về chất lượng không khí tuy chưa được cụ thể hóa, nhưng TP đã đặt vấn đề nhằm nâng cao chất lượng môi trường sống. Khi giải quyết tốt các vấn đề chất lượng môi trường, chất lượng không khí sẽ cải thiện theo. Tuy nhiên, môi trường không chỉ là chất lượng không khí mà còn nhiều vấn đề kéo theo như kẹt xe, ngập lụt… Nó phải được giải quyết theo cả một hệ thống chứ không thể tách riêng được. Đó cũng là bài toán khó cần đến những giải pháp từ quy hoạch và thiết chế xã hội.”
Khi bàn về quy hoạch và chất lượng không khí tại Hà Nôi, một trong nhũng nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội được đề cập đến lại do việc quy hoạch các khu công nghiệp được đặt tại đầu hướng gió. Lý giải về vấn đề này, TS. KTS Ngô Viết Nam Sơn – Chuyên gia quy hoạch, chủ tịch NgoVietArchitects & Planners cho biết: “Vị trí đặt các khu công nghiệp là một vấn đề cần quan tâm và nên sớm có những giải pháp dài hạn. Thực tế, vị trí quy hoạch các khu công nghiệp tại thời điểm lập quy hoạch không sai, do trước đây, khu vực này vốn nằm ngoài Hà Nội, gần như không ảnh hưởng đến đô thị. Tuy nhiên, theo bản đồ quy hoạch mới khi mở rộng đô thị, các khu công nghiệp này vô tình trở thành khu vực nằm trong nội đô, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người dân. Vì vậy, trước mắt cần thực hiện các giải pháp như: Kiểm soát lượng chất thải của các khu công nghiệp ra môi trường thông qua các quy định pháp luật chặt chẽ; Chuyển đổi mục đích sử dụng của các khu công nghiệp hiện hữu. (Ví dụ như, khuyến khích tăng mật độ cây xanh trong đô thị của TP. Hà Nội, chuyển đổi các khu công nghiệp thành các công viên cây xanh, hay không gian công cộng như nhiều nước trên thế giới); Di dời các khu công nghiệp này ra xa khỏi khu dân cư đô thị cũng là một giải pháp tốt để cân nhắc…”
Quy hoạch là giải pháp trọng tâm để giải quyết các vấn đề về môi trường trong đô thị. Tuy nhiên, thiết chế xã hội sẽ là công cụ giúp các giải pháp thực hiện hiệu quả. Đó cũng là quan điểm của TS. KTS Nguyễn Tất Thắng – Chuyên gia cao cấp Bộ Xây dựng: “Tôi muốn nói đến việc cải thiện chất lượng không khí từ cả khía cạnh văn hoá xã hội, trong đó, văn hoá bằng cách áp dụng các thể chế pháp lý, ban hành những quy định để quản lý chất lượng môi trường không khí, nâng tầm nhận thức của người dân về chất lượng cuộc sống. Đó mới là cách thực sự hiệu quả, đặc biệt với đất nước đa dạng về văn hoá như nước ta.”
Kiến trúc xanh và các giải pháp cải thiện chất lượng không khí trong nhà ở đô thị
Khi giải quyết vấn đề về chất lượng không khí, ngoài những góc nhìn vĩ mô cũng cần có những nghiên cứu chuyên sâu cùng giải pháp cụ thể. Tại phiên thảo luận tiếp theo, các chuyên gia và khách mời đã tiếp tục thảo luận về: Kiến trúc xanh và các giải pháp công nghệ cải thiện chất lượng không khí.
Về giải pháp công nghệ góp phần cải thiện chất lượng không khí trong nhà ở, ông Đặng Quang Tuấn, Trưởng phòng thiết kế Panasonic Air-conditioning Việt Nam đã mang đến giải pháp Nanoe nâng cao chất lượng không khí trong nhà ở: “Chất lượng môi trường trong nhà ảnh hưởng bởi nhiệt độ, độ ẩm, chất lượng không khí. Sản phẩm điều hoà không khí của Panasonic không chỉ điều chỉnh được nhiệt độ, với hệ thống lọc nano, chứa gốc OH-, được lan toả trong không khí, giữ được độ ẩm trong không khí, bám vào các vi khuẩn, virus, sẽ ức chế được chúng, trong đó khả năng ức chế virus Covid lên tới 90%. Sản phẩm điều hoà này, còn có chế độ chỉ lọc khí, với lượng điện tiêu thụ rất ít, nhưng vẫn đảm bảo chất lượng không khí trong nhà.”
Quy hoạch và thiết chế xã hội là câu chuyện cần thời gian, nhưng trước mắt, để nâng cao chất lượng không khí trong nhà ở, kiến trúc và công nghệ là giải pháp hiệu quả cao. Tuy nhiên, việc kết hợp các giải pháp này, vẫn còn nhiều bàn cãi. KTS Trần Công Đức Giám đốc Công ty GMP Asia-Pacific chia sẻ: “Chất lượng không khí trong nhà ở cần kể đến 3 yếu tố: Độ ẩm, lượng bụi có trong không khí và nhiệt độ. Để đáp ứng 3 yếu tố này bằng các giải pháp kiến trúc kết hợp công nghệ, chúng ta cần có những nghiên cứu chuyên sâu, để có thể áp dụng đúng, tránh chắp vá. Đặt vấn đề về giải pháp kiến trúc, để cải thiện chất lượng môi trường trong nhà ở, chúng ta đã biết đến rất nhiều giải pháp nhưng lại chủ yếu còn nhiều hạn chế do điều kiện khí hậu và thực tế chất lượng cuộc sống ở Việt Nam. Chẳng hạn như giải pháp thông phòng tự nhiên, lấy không khí và ánh sáng trực tiếp từ bên ngoài. Tuy nhiên, khi nhiệt độ phòng hay chất lượng không khí đạt đến một ngưỡng nào đó, chúng ta vẫn buộc phải đóng cửa, đóng các khu vực thông gió tự nhiên để mở các thiết bị điều hòa, lọc khí, sử dụng thiết bị công nghệ. Lúc này, nếu các giải pháp kiến trúc không được nghiên cứu kỹ lưỡng, sẽ dẫn đến thất thoát năng lượng, kéo theo tình trạng lãng phí về sau.”
Thực sự tiết kiệm năng lượng là một cuộc chiến đòi hỏi tất cả các bên liên quan bao gồm các kiến trúc sư cũng như là các đơn vị sản xuất, các hệ thống kỹ thuật phải cùng phối hợp với nhau, cùng áp dụng tất cả giải pháp thụ động cũng như là giải pháp chủ động sử dụng ít năng lượng nhất. ThS. KS. Đỗ Hữu Nhật Quang – Giám đốc Công ty tư vấn xanh Greenviet, Phó Chủ nhiệm CLB Kiến trúc xanh TP. HCM cho biết: “Thực sự mà nói thì, hiện nay, ở Việt Nam, chúng ta chưa có một công trình nào gọi là zero energy, cũng như đại diện của Panasonic có chia sẻ thì tất cả các nước trên thế giới không riêng gì ở Nhật, không riêng gì Việt Nam, chúng ta đều đang hướng xu hướng tiết kiệm năng lượng. Trong cái thời gian tới chúng ta sẽ cố gắng làm sao để giảm thiểu năng lượng mà chúng ta cần phải sử dụng và giảm thiểu những tác hại đối với môi trường. Đồng thời chúng ta vẫn phải đáp ứng được cái gọi là cái môi trường làm việc hiệu quả cũng như chất lượng không khí được đảm bảo cho sức khỏe.”
Theo ông Kei Taniguchi – Giám đốc điều hành Panasonic Air-conditioning Việt Nam chia sẻ thêm: “Ở bên Nhật, 45 năm trước, rất khác so với cả quá trình đô thị hoá trước đó. Chúng tôi đã trải qua giai đoạn mà ở Việt Nam đang xảy qua. Do đó, chung tôi luôn đề cao làm sạch môi trường. Đồng thời, chúng tôi được biết, Việt Nam là một trong những nước có giá điện cao nhất Châu Á, do đó, chúng tôi luôn cố gắng nghiên cứu để công nghệ tiết kiệm năng lượng hiệu quả nhất.”
Vấn đề nâng cao chất lượng không khí trong nhà ở đô thị tại Việt Nam mới bắt đầu được chú trọng hơn trong những năm gần đây, nhưng đã nhận được rất nhiều sự quan tâm của cộng đồng. Hy vọng sau hội thảo, giới hành nghề sẽ tiếp tục có thêm những hoạt động chuyên môn nhằm cải thiện môi trường sống nói chung và chất lượng không khí nói riêng.
Một số hình ảnh khác tại Hội thảo:
Thụy An (Thực hiện)
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 11-2020)
