Từ sơ phác đến tác phẩm kiến trúc: Những sơ phác của Coop Himmelb(L)Au

Từ năm 1993 đến 1998, Coop Himmelb(l)au xây dựng Trung tâm chiếu bóng tại Dresden (Đức), công trình đồ sộ với một diện tích mặt bằng lớn 6.174m2. Sơ phác đầu tiên rất kỳ lạ là một khối kính to lớn, méo mó, nghiêng ngửa, dường như sắp đổ vỡ. Trong khối kính này có 5 phòng chiếu bóng to nhỏ khác nhau ở các tầng.

Công trình UFA Cinema Center in Dresden, Germany
Trung tâm chiếu bóng ở Busan, Hàn Quốc

“Những tác phẩm kiến trúc của Coop Himmelb(l)au, một hãng thiết kế Cộng hòa liên bang Đức thường gây xôn xao dư luận do tính chất khác thường, kỳ lạ, thậm chí xâm kích”

Năm 2005, Coop Himmelb(l)au lại xây dựng một trung tâm chiếu bóng nữa ở Busan, Hàn Quốc. Đến năm 2012, trung tâm này xây dựng xong, trên một diện tích 58.000m2. Sơ phác thứ nhất rất nguệch ngoạc, là một khối bẹt, chung quanh là những nhà cao tầng của thành phố. Ta chú ý trong sơ phác này có một khối gồm hai hình nón cụt, một ngửa, một úp cắm đầu vào nhau. Đây là một môtip mà Himmelb(l)au ưa dùng, là một đặc điểm của Himmelb(l)au. Sơ phác thứ hai ta thấy khối hai hình nón cụt ấy ở phía trái hình vẽ, một mái khung thép lớn bao trùm công trình với tất cả nội dung bên trong. Là công trình đã xây dựng xong, ta nhận thấy khối hai hình nón cụt, cái úp, cái ngửa ở bên phải hình, đỡ hệ thống dàn thép mái vươn ra xa.

Hãng ô tô BMW Welt ở Munich, nước Đức

Năm 2007, Coop Himmelb(l)au làm một công trình đồ sộ ở Munich, nước Đức. Đó là hãng ô tô BMW Welt, công trình có diện tích 25.000m2. Từ sơ phác nguệch ngoạc ban đầu ta đã thấy một mô tip quen thuộc của hãng Himmelb là một mái bằng khổng lồ bao trùm công trình, một phía tựa lên một “cột” đồ sộ cấu tạo bằng hai hình nón cụt, một úp, một ngửa gắn đầu vào nhau. Trong sơ phác cái “cột” ấy ở phía trái. Sơ phác thứ hai với bút dạ nét to thấy rõ ý đồ của tác giả: Một “cột” hình hai nón cụt đầu gắn vào nhau, một mái bằng trải dài bao khắp công trình, mái này rất to lớn, trong mái có những không gian từ 2 đến 3 tầng là các phòng làm việc. Sơ phác thứ ba là một phối cảnh cho ta thấy “cột” lớn ở bên trái, nội dung kiến trúc là các khối buồng nằm dưới một mái. Là công trình đã xây dựng xong. là một không ảnh chụp cái mái khổng lồ của công trình. Ta chú ý ở đầu bên phải công trình là cái “cột” khổng lồ hình hai nón cụt.

Trong 2 năm 2008 – 2010, Coop Himmelb(l)au xây dựng ở Munich (Đức) một công trình nhỏ gọi là Pavilion 21 Mini Opera Space. Công trình có diện tích 1.790m2. Khác hẳn những công trình trước, ở sơ phác của Himmelb(l)au ta thấy có nhiều nét sắc nhọn, cuối cùng khi xây dựng xong thì Mini Opera có nhiều tam giác nhọn chĩa lên trời và chĩa ra tứ phía. Những hình ảnh này làm ta liên tưởng đến những công trình của Libeskind, nhất là bảo tàng Denver Colorado.

Tòa nhà Giáo hội Luther Martin

Một công trình nhỏ là Tòa nhà Giáo hội Luther Martin được Himmelb(l)au xây dựng năm 2008 – 2011 tại Hainburg, nước Áo cho ta thấy từ ý tưởng sơ phác ban đầu đã được thực hiện như thế nào trong không gian thực tế. Công trình là một khối hộp vuông, trên mái bằng có hai ống lớn lấy ánh sáng vào nội thất. Cách lấy ánh sáng này giống thủ pháp của Le Corbusier đã làm ở tu viện La Tourette (Pháp). Hai ống này xác định tính chất độc đáo của hình ảnh công trình. Hình sơ phác số 13 cho ta thấy rõ ý đồ ban đầu của tác giả và công trình đã được thực hiện. Ảnh thứ nhất chụp trực diện ta chỉ thấy một ống lấy ánh sáng trên mái, ảnh sau ta thấy cả hai ống đã được tạo hình bằng đường nét mềm mại như hai sinh vật vươn lên đối thoại nhau.

Bảo tàng Hơp Lưu (Musée des Confluences) ở Lyon – Pháp

Trong những năm 2010 đến 2014, Coop Himmelb(l)au xây dựng ở Lyon, nước Pháp một công trình lớn là bảo tàng Hơp Lưu (Musée des Confluences). Theo sơ phác thì bảo tàng này có hình ảnh quen thuộc của Himmelb(l)au là một “mái” đồ sộ đặt trên một số “cột” to lớn.

Thật ra, ta có thể nói đây là một kiểu nhà trên cột theo nguyên tắc thứ nhất của Le Corbusier về ngôi nhà hiện đại. Toàn bộ tầng trệt là trống, nội dung chính của công năng bảo tàng nằm ở các tầng trên. Công trình rất to lớn có diện tích 46.476m2. là ảnh chụp công trình nằm ở bờ sông.

Cũng đề tài bảo tàng, Himmelb(l)au đã thực hiện một quần thể hai bảo tàng là Bảo tàng trưng bày quy hoạch và Bảo tàng Nghệ thuật đương đại tại Quảng Đông, Trung Quốc năm 2016. Bản sơ phác vẽ hình mặt bằng toàn thể gồm 3 khối: khối bên trái gồm 3 sàn trưng bày đặt lệch nhau nằm trên một trụ, đó là các tầng bảo tàng trưng bày quy hoạch; khối bên phải là một hộp chữ nhật vuông vắn, đó là bảo tàng nghệ thuật đương đại; khối hộp này đặt trên một trụ trung tâm, tầng trệt để trống là không gian trưng bày bổ sung. Cũng như vậy không gian trống tầng trệt bảo tàng quy hoạch cũng dùng để trưng bày bổ sung. Nằm giữa hai bảo tàng là hai khối vuông vắn đặt lệch nhau, đây là tiếp tân và văn phòng. Toàn bộ 3 khối công trình đặt trên một bệ lớn, bệ này là tổng hợp các dịch vụ cơ bản cho cả hai bảo tàng. Trong bệ có khu hành chính quản trị, các cửa hàng, các không gian đa năng. Tầng bệ cao 10m. là mô hình các khối công trình trong không gian. là tổng bình đồ mô hình quần thể hai bảo tàng.

Bảo tàng Nghệ thuật đương đại tại Quảng Đông

Nhận xét chung về các phác thảo của Himmelb(l)au, ta thấy những nét vẽ mạnh mẽ, phóng khoáng nêu bật ý đồ chính là những hình khối kiến trúc kỳ lạ, khác thường và kết cấu rất phức tạp, không dễ nhận biết. Những công trình này thường là nghiêng ngửa, tạo nên ấn tượng của sự không ổn định. Vì vậy, các tác phẩm của Coop Himmelb(l)au thường được liệt vào xu hướng kiến trúc phi cấu tạo. Những công trình này thường là những điểm nhấn trong đô thị làm tăng sự sinh động, hấp dẫn của kiến trúc địa phương.

PGS.TS.KTS Tôn Đại
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 04-2022)