Chiếu sáng nghệ thuật không gian công cộng trong các khu đô thị mới

 Ánh sáng là yếu tố quan trọng cấu thành hiệu quả kiến trúc, là một thành tố của tổ hợp nghệ thuật kiến trúc. Như vậy, ánh sáng chính là công cụ để thể hiện thẩm mỹ kiến trúc.
Trên thế giới, hầu hết không gian công cộng của các khu đô thị mới tại các nước phát triển đều được thiết kế chiếu sáng nghệ thuật. Chiếu sáng nghệ thuật giúp thu hút các hoạt động văn hóa, du lịch, dịch vụ, thương mại… tạo nên sự sống động và hình ảnh riêng cho đô thị vào ban đêm.
Việc tổ chức chiếu sáng nghệ thuật thường được tổ chức ngay trên đường phố hay các trung tâm thương mại lớn, các quảng trường hay các công trình quan trọng tạo nên các điểm nhấn cho đô thị, tạo nên những không gian có giá trị nghệ thuật cao.


Trong các khu đô thị mới ở Việt Nam, vấn đề chiếu sáng chưa được quan tâm khai thác hợp lý; một số không gian công cộng không được chiếu sáng, hoặc được chiếu sáng nhưng vẫn chưa đạt hiệu quả tạo thành những “không gian chết”. Hệ thống chiếu sáng tại một số khu đô thị mới còn thiếu và bố trí thưa thớt; hình thức, kiểu dáng của trang thiết bị chiếu sáng còn chưa  đạt giá trị thẩm mỹ. Trong quá trình sử dụng, hệ thống đèn chiếu sáng tại một số khu đô thị mới bị hư hỏng nhiều mà không được thay thế kịp thời….
Vì vậy, việc thiết kế và tổ chức chiếu sáng nghệ thuật trong không gian công cộng của các khu đô thị mới cần được quan tâm nghiên cứu nhiều hơn nữa. Một không gian chiếu sáng không thể gọi là tốt nếu nó không được con người sử dụng và cảm nhận.    
 Thiết kế chiếu sáng nghệ thuật không gian công cộng cần đảm bảo xác định tốt các thành tố của tổ chức không gian với đầy đủ sự tương phản về hình khối, màu sắc, chất liệu… hình thành được tính độc đáo riêng của từng không gian, giúp cho khách bộ hành cũng như các lái xe cơ giới định vị, định hướng nhận biết di chuyển được thuận tiện, nhanh chóng và an toàn.

Tổ chức chiếu sáng nghệ thuật không gian công cộng trong các khu đô thị mới cần tập trung thực hiện một số giải pháp chính như sau:
–  Cải tạo và nâng cấp bổ sung các loại hình trang thiết bị chiếu sáng:
Trong nghệ thuật chiếu sáng không gian công cộng không chỉ nghiên cứu về mầu sắc, cường độ chiếu sáng của đèn mà còn phải nghiên cúu về hình thức, kiểu dáng của đèn vì không chỉ trang trí cho không gian công cộng về ban đêm mà còn có tác dụng rất lớn trong tổ chức không gian công cộng vào ban ngày.
 
– Sử dụng chiếu sáng dẫn hướng trên các trục đường giao thông: Kết hợp đa dạng cách bố trí đèn chiếu từ trên cao xuống, đèn bố trí xung quanh các công trình, các loại đèn chiếu hắt, đèn chiếu ẩn, đèn treo, đèn nhấp nháy với mầu sắc sặc sỡ thu hút thị giác, mang tính dẫn hướng, tạo trục tuyến không gian.
– Sử dụng chiếu sáng gây ấn tượng: tại các không gian lớn như quảng trường, sân chơi, sân tập thể dục thể thao… Có thể kết hợp hệ thống chiếu sáng tại các thảm cỏ, đài phun nước, tượng đài…

– Tổ chức hệ thống chiếu sáng liên hoàn nhằm kết nối không gian:
Kết hợp các loại hình chiếu sáng và phối kết bố trí đèn chiếu từ trên cao xuống, chiếu ngang tầm mắt và chiếu sáng hắt từ dưới lên để tạo lập tính liên kết  liên hoàn cho không gian, mang lại hiệu quả gần gũi, thân thiện, tiện nghi cho người sử dụng.
Việc tổ chức chiếu sáng nghệ thuật không gian công cộng trong các khu đô thị mới sẽ góp phần đảm bảo chất lượng cuộc sống cao cũng như đảm bảo hiệu quả cảm xúc thẩm mỹ. Các giải pháp được đề xuất sẽ đem lại nhiều lợi ích về kinh tế, xã hội, văn hoá cũng như cải thiện được môi trường sống cho người dân; không chỉ góp phần làm đẹp cho không gian công cộng mà còn làm đẹp cho cả  khu đô thị mới về ban đêm, đồng thời tạo nên được hình ảnh, bản sắc riêng cho từng khu. Nếu các giải pháp chiếu sáng nghệ thuật này được nghiên cứu áp dụng vào thực tiễn sẽ nhận được sự ủng hộ, đồng tình tham gia của cộng đồng.

ThS.KTS Đỗ Trần Tín