Có bạn cho rằng Hội An nằm ở điểm giữa đất nước nên có nhiều vị thế cân bằng – không quá ồn ào và cũng không quá thâm trầm, người Hội An vừa rộng rãi vừa lo toan, không căn cơ mà cũng không hoang tàng… Đó thực sự là một điểm đến hấp dẫn, nơi vẫn đang lưu giữ được sự thăng bằng quý giá giữa những điều tưởng như nghịch lý trong quá trình phát triển…
Trong bài diễn từ của ông Nguyễn Sự – Bí thư Thành ủy Hội An, người mới được trao Giải thưởng Văn hóa Phan Chu Trinh, qua câu chuyện món chè đậu ván, hương vị tinh tế của món chè đặc sản miền Trung lại có bí quyết đơn giản từ sự kết hợp tài hoa của hai loại đường rẻ nhất và thượng hạng. Món chè kết tinh, dung hợp hai loại đường cũng là hình ảnh sự cân bằng những sự khác biệt để tạo nên sự độc đáo quyến rũ của Hội An – nơi hội tụ sự an lành.
“… Bản lĩnh chủ yếu của Hội An là vậy, giúp cho thành phố trải qua bao trầm luân và thách thức, cả những thách thức gay gắt và hỗn hào hôm nay của kinh tế thị trường hoang dã, vẫn vừa đi được cùng thiên hạ, không đến mức ở những hàng sau, và vẫn bình tĩnh là mình trong sự biến đổi không ngừng”.
Đó là bản lĩnh kết hợp được một cách hoàn toàn, nhẹ nhàng như không, những đối lập gay gắt nhất, cực đoan nhất, để làm ra điều “kỳ diệu bình thường” hay “bình thường kỳ diệu”. Có lẽ, đó cũng là điều thú vị đã tạo nên “tác phẩm” chè đậu ván vừa bình dân vừa quý phái.
Giờ đây, đến Hội An, du khách không chỉ bó hẹp trong phạm vi 1 km2 phố cổ mà là cả 65 km2 toàn thành phố Hội An đang được khám phá bởi sự cân bằng mặt đất / mặt nước; đô thị mật độ dầy đặc / và không gian thoáng đãng nông thôn ven đô; những thảm cây xanh trên mặt đất khô ráo / và hệ thực vật đa dạng vùng hồ đầm bán ngập nước…
Thành phố có 125.000 dân, năm 2011 đón 1,5 triệu du khách (gần 50% là khách quốc tế). Những chợ rau, chợ cá Hội An mỗi sáng tấp nập đã cho thấy Hội An có thêm một điểm son – một đô thị có vành đai thực phẩm tự cung tự cấp, đồng thời có một lượng lớn dư lượng hữu cơ an toàn được hấp thụ qua chu kỳ trồng trọt và chăn nuôi.
Hội An đang ở trạng thái cân bằng sinh học – Một không gian ở tự chủ về sinh thái. Sự cân bằng mong manh ấy đang đặt Hội An đứng trước vạch ranh giới : Sẽ tiến lên phía trước với sự cân bằng bền vững – có phẩm giá hay tự biến mình thành một vùng đất bội thực BĐS nhưng ô nhiễm lan tràn, lòe loẹt mà trống rỗng. Điều đó phụ thuộc rất lớn vào tầm nhìn – quyết tâm của những nhà quản lý và những cư dân Hội An .
Hội An có sự cân bằng tương đối giữa những khu dân cư đông đúc / nén chặt và những khoảng không quý giá giữa lòng đô thị. Có những lối ngõ nhỏ chỉ cách vài bước chân là thấy được cả một cánh đồng thơm ngát lúa vàng phía sau. Để giữ được sự cân bằng mong manh đặc – rỗng ấy quả không đơn giản. Ông Nguyễn Sự cho biết: “Không ít nhà đầu tư đặt vấn đề xây dựng tại đó khách sạn, nhà hàng… Nhưng Hội An giữ lại để sau này có điều kiện làm sân chơi, vườn hoa. Bây giờ Hội An chưa giàu thì cứ để nguyên mảnh vườn, mảnh ao trống để dành cho con cháu sau này…”
Chỉ cần đạp xe vài phút là du khách đã ra khỏi đường phố Hội An mà nhìn ra ruộng đồng bao quanh bốn phía : Đi ra An Bàng là thấy cánh đồng Tân An, Trà Quế. Đi ra Cửa Đại là cánh đồng Cẩm Châu, Cẩm Thanh. Đi về phía Nam là làng xóm Thanh Hà. Qua đò ngang sông Hoài là bát ngát vườn cau, ruộng ngô Cẩm Kim…
Với diện tích tự nhiên 65 Km2, Hội An được tạo bởi 1/3 diện tích mặt nước sông hồ, 1/3 là đô thị và điểm dân cư phần còn lại là ruộng trũng. Khi mùa nước nổi, chỉ còn 1/2 đô thị và dân cư không chìm trong nước. Nhưng nước lũ thoát rất nhanh ra biển, Hội An đang là địa điểm lý tưởng để trải nghiệm về một vùng đất thích ứng với tai họa kép do thiên tai và nhân tai: biến đổi khí hậu – nước biển dâng gây ngập lụt và nguồn nước thoái biến vì thủy điện, phá rừng, khai thác khoáng sản tràn lan đầu nguồn đồng thời với áp lực đô thị hóa.
Chỉ vài năm trước đây, dưới Cồn Đầm – Thanh Tây có thể với tay bắt cá, còn trên Cồn Chài – Thanh Nam, khua mái chèo xuống sông Hoài trong vắt là tôm đất nhảy lên trắng xóa, thả vó cũng vớt được vài ký… Cảnh ấy giờ đã lùi xa. Nhưng những cánh đồng lúa đồng khoai quanh phố Hội vẫn còn đó xanh ngát – ấy là nhờ cơ may của Hội An, nhờ sự can đảm của cư dân và những nhà quản lý có trách nhiệm.
Một vị lãnh đạo Hội An tâm sự: “Để biến cả cánh đồng thành đô thị thì chỉ mất vài năm. Nhưng biến đô thị thành đồng ruộng thì là điều không thể. Có thể Hội An tư duy còn “quê mùa”, chưa có tầm nhìn xa trông rộng như các địa phương khác nên đô thị hóa rất thận trọng và chậm chạp – Không vội vàng biến những ruộng lúa, đầm nước, vùng dừa bao quanh thành những phố nhà hào nhoáng. Chúng tôi còn ước ao làm thế nào phục hồi những hàng dừa nước, rừng thông và cố gắng hạn chế xây dựng dầy đặc ven biển”. Xin dành sự đánh giá tầm nhìn của người lãnh đạo Hội An cho bạn đọc và chia sẻ cùng các bạn những bức ảnh Hội An đầu mùa Hè 2012.
KTS Trần Huy Ánh – Trần Thị Hương Giang
