Công cuộc đổi mới toàn diện nền giáo dục đại học trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và sự giao lưu hội nhập toàn diện đang đặt ra nhiều thách thức với các cơ sở đào tạo đại học tại Việt Nam. Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội với bề dày kinh nghiệm và truyền thống hợp tác với khối các trường ĐH trong khối ENSA – Cộng hòa Pháp đã công bố chương trình đào tạo quốc tế Pháp ngữ ngành Kiến trúc với cả ba trình độ: Đại học – Cao học – Tiến sĩ chuyên ngành – Đây là chương trình đào tạo liên thông cả ba cấp đào tạo ở trình độ cao đầu tiên cấp bằng của Cộng hòa Pháp ở ngoài nước Pháp.
Chúng ta đang sống trong thế kỷ 21. Hình ảnh một thế giới “phẳng” và sự lớn mạnh của cuộc cách mạng công nghệ đã làm thay đổi, đặt ra nhiều thách thức với các ngành, trong đó có nền giáo dục đại học. Trước những bước chuyển mình mạnh mẽ của mọi lĩnh vực hoạt động xã hội, cuộc cạnh tranh giữa các quốc gia, các vùng lãnh thổ với tiêu chí; Luôn lấy yếu tố con người làm trung tâm Đã hình thành một cuộc đua về đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao ở các trường đại học, góp phần thúc đẩy, thay đổi và hình thành một cục diện mới về cơ cấu lao động với sự chi phối mạnh mẽ từ thị trường. Cuộc cạnh tranh để phát triển giữa các cơ sở đào tạo luôn là một cuộc cạnh tranh của sự đổi mới, với tinh thần hợp tác chia sẻ, giao lưu và hội nhập quốc tế nhằm thúc đẩy thị trường lao động quốc tế đầy tiềm năng giữa các khu vực và các quốc gia.
Việt Nam đang bước vào công cuộc đổi mới toàn diện nền giáo dục đại học với những bước đi mạnh mẽ, từng bước tự chủ đại học, hình thành những thiết chế Luật cần thiết, làm tiền đề cho tiến trình thay đổi cơ cấu tổ chức giáo dục đại học. Những thách thức mới xuất hiện trong giai đoạn này cũng đồng thời là những cơ hội để phát triển trong tương lai. Một trong những lĩnh vực có sự giao lưu mạnh mẽ, với một thị trường lao động trong “thang tuổi vàng” là ngành Kiến trúc. Trong những năm qua, chúng ta chứng kiến sự dịch chuyển nhanh chóng của thị trường lao động đối với giới KTS, những công ty tư vấn nước ngoài đến làm việc và hành nghề ở Việt Nam và ngược lại, chúng ta đã tìm được những cơ hội phát triển chuyên môn ở nước ngoài, thuộc các khu vực từ châu Á đến châu Âu, Mỹ và các khu vực khác trên thế giới.
Nhận thức sâu sắc tình hình phát triển của đời sống kinh tế xã hội, là một thành viên của cộng đồng đào tạo KTS Asian, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã và đang nỗ lực xây dựng chương trình đào tạo có khả năng liên thông với các cơ sở đào tạo đại học có uy tín ở nước ngoài; tổ chức những hoạt động trao đổi giảng viên, sinh viên (SV): xây dựng chương trình nghiên cứu khoa học nhằm từng bước chuẩn bị những thế hệ KTS tương lai có đầy đủ khả năng, kỹ năng, kiến thức để hội nhập sâu, rộng vào thị trường lao động quốc tế. Đây là một trong những chiến lược phát triển quan trọng của Nhà trường để khẳng định vị thế và vai trò của mình – một cơ sở đào tạo đầu ngành thuộc Bộ Xây dựng trong giai đoạn công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
Quá trình giao lưu và hội nhập quốc tế trong những năm qua giúp chúng ta nhìn thấy rõ ràng hơn “Chân dung của giáo dục đại học” trong bối cảnh so sánh tổng hợp và toàn diện với những cơ sở, chương trình, phương pháp đào tạo đại học ở nước ngoài. Những so sánh thực chứng cho chúng ta những bài học kinh nghiệm để quyết tâm đổi mới, khắc phục những yếu kém để vươn lên. Một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy quá trình phát triển chính là đổi mới tư duy về giáo dục đại học – Thay vì xây dựng một quá trình cung cấp, trau đồi kiến thức, kỹ năng theo một chuẩn mực của lối mòn tư duy cũ, chúng ta cần phải xây dựng một chương trình đào tạo có khả năng kích thích tư duy độc lập, tăng cường khả năng tự học, và phát huy tư duy sáng tạo của SV trong một môi trường đào tạo linh hoạt, gắn với thực tiễn, lấy người học làm trung tâm. Nền tảng tư duy mới sẽ đưa chúng ta đến chương trình hành động cụ thể, đổi mới chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy, môi trường đào tạo, lực lượng cán bộ tham gia đào tạo… Hệ thống tư duy này đã và đang bắt rễ sâu rộng vào các chương trình đào tạo các chuyên ngành của Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, đặc biệt là các chương trình đào tạo quốc tế như các chương trình đào tạo tiên tiến ngành Kiến trúc, chương trình đào tạo Kiến trúc cảnh quan Pháp ngữ, chương trình đào tạo cao học Bảo tồn di sản và thiết kế đô thị…
Trong năm 2018, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã xây dựng thành công và công bố chương trình đào tạo quốc tế Pháp ngữ ngành Kiến trúc với cả ba trình độ: Đại học, Cao học, Tiến sĩ chuyên ngành. Chương trình là một quá trình đúc kết kinh nghiệm 16 năm hợp tác, giao lưu và hội nhập quốc tế với các cơ sở đào tạo có uy tín trong khối ENSA của Cộng hòa Pháp như: Trường ĐH Kiến trúc Toulouse, ĐH Kiến trúc Normandi, ĐH Kiến trúc cảnh quan Bordeaux, ĐH Kiến trúc Paris- Bellvile… và sự tham gia của các Viện nghiên cứu như IRD, IMV… Chương trình này được sự bảo trợ của Bộ Văn hóa Pháp và sự hỗ trợ của Tổ chức đại học Pháp ngữ AUF. Đây là chương trình đào tạo liên thông trình độ cao đầu tiên được cấp bằng của Cộng hòa Pháp (ở ngoài nước Pháp) được triển khai thành công. Trong Lễ ra mắt và công bố chương trình đào tạo, Ngài Đại sứ công hòa Pháp tại Việt Nam đã đánh giá rất cao chương trình và coi đó là một bước phát triển quan trọng trong hợp tác phát triển văn hóa và đào tạo giữa hai nước. Chương trình được xây dựng với những tư duy đổi mới về đào tạo KTS – đặc biệt ở chương trình đào tạo bậc đại học DEEA, được thiết kế tại Việt Nam với tổng thời lượng đào tạo 4 năm, tổng số giờ dạy là 2200h, tổng số 180 tín chỉ Châu Âu trong 4 năm. Giờ thực hành dao động từ 230 giờ đến 400 giờ tùy vào báo cáo tốt nghiệp và kỳ thực tập.
Về mặt chỉ số, thời gian giảng dạy Đồ án xưởng (940 giờ) chiếm 43% thời gian của chương trình đào tạo. Các khóa học lý thuyết (310 giờ) chiếm 14% và thời gian thực hành (workshop, thực tập, làm việc thực tế, TD chuyên ngành…) chiếm 21% thời gian của chương trình.
Chương trình đào tạo Pháp ngữ được triển khai với những hình thức hoạt động thực sự phong phú, kiến tạo những nền tảng tư duy căn bản, giúp cho SV phát huy tối đa được năng lực sáng tạo và khám phá khả năng tiềm ẩn của chính mình. Chương trình là sự gắn bó mật thiết giữa môi trường đào tạo và thực tế thông qua những bài học từ cộng đồng dân cư với sự hỗ trợ của doanh nghiệp cùng những KTS có kinh nghiệm trong hoạt động thực tiễn. Đặc biệt, môi trường giao lưu văn hóa với sự tham gia (số lượng gần tương đương) của SV Pháp trong lớp do các giảng viên đến từ khối các trường đại học ENSA giảng dạy trực tiếp. Trường ĐH Kiến trúc Quốc gia Normandi cam kết cấp bằng cho bậc đào tạo này. Các hoạt động cụ thể được triển khai như sau:
– Hệ thống đồ án được triển khai theo mô hình xưởng. Mỗi học kỳ SV sẽ thực hành một đồ án kiến trúc, đô thị và cảnh quan. Trọng tâm là thiết kế không gian kiến trúc đô thị và cảnh quan và các vấn đề lịch sử, khoa học, văn hoá, xã hội và môi trường. Đồ án xưởng gồm 10 tín chỉ chiếm khoảng 50% thời gian giảng dạy.
Mục tiêu: Học tập thông qua thực địa (phân tích thực địa, phân tích quá trình làm đồ án, phản biện). Đồ án xưởng dựa trên yêu cầu thực tế, khó khăn và mục tiêu của chủ đầu tư.
– Chương trình đào tạo với những Workshop gắn với thực tiễn. Đây là thời gian triển khai đồ án thực hành nhằm đáp ứng yêu cầu cụ thể của một chủ đầu tư bằng cách ứng dụng những kiến thức đã học vào hành nghề, góp phần làm nổi bật kiến thức và quá trình đào tạo, làm phong phú lý lịch khoa học của sinh viên và thiết lập mạng lưới chuyên nghiệp để tuyển dụng.
– Các giờ học thực hành kiến trúc được thiết kế hữu cơ với hệ thống lý thuyết. Các giờ thực hành liên quan làm phong phú kiến thức về thiết kế kiến trúc khi làm đồ án, giúp phát triển khái niệm liên ngành và hiểu sâu hơn những khái niệm cụ thể về thiết kế kiến trúc và cảnh quan;
– Hệ thống lý thuyết được thiết kế theo từng khóa học, gắn bó mật thiết với hệ thống đồ án;
– Các môn lý thuyết được giảng theo từng khóa, kiến thức liên quan cần thiết để làm đồ án;.
– Các kỳ thực tập được thiết kế xen kẽ với sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp;
Thực tập là học phần thực hành, bổ sung và bắt buộc, giúp SV không chỉ khám phá môi trường làm việc trong lĩnh vực kiến trúc, cảnh quan và quy hoạch đô thị, ở bất kể công ty nào, chủ đầu tư và/hoặc quản lý dự án mà còn có kinh nghiệm chuyên môn hữu ích cho SV khi bước vào thị trường lao động.
– Khuyến khích tư duy phản biện của SV. Vào năm cuối đại học, báo cáo nghiên cứu khuyến khích SV đặt câu hỏi về công việc và tiến bộ của mình trong quá trình học tập để xác định và triển khai đề tài mà họ đặc biệt quan tâm. SV được hướng dẫn trình bày những tác phẩm được dạy từ môn đồ án kiến trúc và đô thị với những bài đã thực hiện của các môn học khác. Để xây dựng quan điểm của mình, cần phải tập hợp các nguồn và phân tích các tài liệu bổ sung, đọc thêm thông tin về các bài đã chọn và soạn ra mục lục tổng hợp. Bài tổng hợp này thể hiện dưới hình thức một bài diễn giải bằng văn bản, khoảng 20 trang. Sau bài báo cáo nghiên cứu là các môn học khác yêu cầu phải thi vấn đáp.
Thay lời kết
Các chương trình Cao học và Tiến sỹ đồng hướng dẫn cũng đang được triển khai đồng bộ trong Nhà trường là sự tiếp nối hoàn hảo cho chương trình đào tạo bậc Đại học. Chương trình thu hút sự quan tâm lớn của cộng đồng SV của các trường đối tác trong khối ENSA trong hoạt động giao lưu và trao đổi học viên.
Cùng với những chương trình đào tạo Pháp ngữ với các cấp học đồng bộ được cấp bằng quốc tế, Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội đã và đang tiến hành nhiều chương trình đổi mới nội dung giảng dạy, phương pháp tiếp cận kiến thức và kiến tạo môi trường hoạt động sáng tạo cho nhiều chương trình thuộc các khối đào tạo khác nhau – Hướng đến xây dựng môi trường đào tạo hội nhập toàn diện, mang đậm bản sắc của hơn 50 năm truyền thống đào tạo.
* PGS.TS Lê Quân
Hiệu trưởng Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 11-2018)
––––––––––––––––––––––––––––––––––
Tài liệu tham khảo
– Đề án đào tạo LMD – Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội – 2017;
– Chiến lược phát triển giáo dục đào tạo Việt Nam giai đoạn. 2009-2020 – Bộ Giáo dục và Đào tạo;
– Kiến trúc hiện đại Việt Nam – Thực trạng và xu thế – Hội Kiến trúc sư Việt Nam 2008;