Những giá trị tiêu biểu và đặc sắc thuộc về tinh thần và vật chất của mỗi Dân tộc, Quốc gia sẽ trở thành di sản văn hóa đối với chính mình hoặc với cả nhân loại, thậm chí được nâng và cô đọng, trở thành bản sắc riêng khi lịch sử sang trang, tiếp nối, tiếp nhận các nhu cầu mới, phát triển mới…
Kiến trúc, suy cho cùng là một thành tố cấu thành văn hóa. Tuy nhiên, những giá trị kiến trúc được thừa nhận là di sản không có nghĩa thuần túy đó là bản sắc văn hóa và ngược lại những giá trị thuộc về bản sắc văn hóa chưa chắc đã là di sản. Việc tuyệt đối hóa, thổi phồng và cường điệu hóa bản sắc văn hóa có nguy cơ tự làm khó chính mình, dễ dẫn đến những giải pháp khiên cưỡng, phiến diện…thậm chí là cực đoan và làm hạn chế mọi sự phát triển.
Xưa nay, những giá trị văn hóa nói chung và kiến trúc nói riêng của Việt Nam luôn mang thuộc tính Truyền thống, hay nói chính xác là những tinh hoa được chắt lọc, gạn lọc…thường hội tụ ở ba yếu tố: tính giá trị có tính ổn định và tương đối, tính cộng đồng và tính lưu truyền. Vấn đề ở chỗ, những giá trị đó, bản thân cũng đã thể hiện rõ nét ở hai mặt: Tính thống nhất, phản ánh cái chung của văn hóa xét ở các cấp độ và phương diện khác nhau như văn hóa địa phương, vùng miền, Dân tộc, Quốc gia và so sánh với văn hóa nhân loại; Tính đa dạng phản ánh những sắc thái riêng, đặc thù, đặc trưng của mỗi vùng miền, mỗi nền văn hóa của các dân tộc trong Quốc gia đó. Bên cạnh đó, ngoài việc ổn định tương đối, chúng luôn biến đổi nếu xét trong sự vận động thông qua các tiếp biến, tiếp nối, đào thải, chọn lọc,… để phát triển không ngừng. Ở đó, sự biến đổi được thể hiện cộng sinh, tương hỗ, dung hợp giữa truyền thống và hiện đại, bản sắc và tiên tiến ở khắp các vùng miền cả nước. Đó cũng chính là phương châm, cách thức, định hướng cho phát triển nền Kiến trúc Việt Nam được tạo dựng bởi dòng chảy, mạch huyết tiếp nối không ngừng của văn hóa, được tích lũy và trải dài theo lịch sử, từ Văn hiến, Văn hóa đến Văn minh, đồng nghĩa cũng được thể hiện thấm quyện ở cả Tinh thần, Vật chất và Kỹ thuật.
TS.KTS Nguyễn Tất Thắng – Nghiên cứu viên Cao cấp – Viện Kiến trúc Quốc Gia – Bộ Xây dựng
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 10-2019)
