Lịch sử phát triển trên thế giới cho thấy rằng mỗi vùng, địa điểm và nhất là mỗi đô thị để tạo được sự hấp dẫn và cạnh tranh đều cần nhận diện được quỹ di sản, đặc trưng của riêng mình. Hà Nội – đô thị lịch sử với quá khứ phát triển hàng nghìn năm và là Thủ đô – thành phố hiện đại thì bài học nêu trên lại càng có ý nghĩa quan trọng. Nhận diện không chỉ là nhận biết để vinh danh mà còn phải có giải pháp để gia cố, bảo trì nhằm phát huy giá trị trong cuộc sống đương đại. Đặc thù quỹ di sản Hà Nội là có sự gắn kết với công trình kiến trúc và đa dạng sở hữu. Chỉ nhìn vào khu phố cổ và khu phố cũ Hà Nội cũng cho phép chúng ta nhận rõ đặc điểm này. Khu phố cổ chỉ với diện tích tự nhiên 82ha với 79 tuyến phố và 83 ô phố, bên cạnh giá trị tầm quốc gia về cấu trúc đô thị, tổ chức không gian và kiến trúc cảnh quan về cấu trúc dân cư và phố nghề. Để tạo nên giá trị này không thể không đề cập đến yếu tố quan trọng là các công trình kiến trúc đó là:
– 120 công trình là di tích lịch sử, văn hóa, tôn giáo.
– 553 công trình nhà ở có giá trị đặc biệt và có giá trị, phân bố rải khắp khu phố cổ.
Khu phố cũ Hà Nội với diện tích khoảng 400 ha, 150 tuyến phố và gần 220 ô phố đã có 22 di tích được xếp hạng, 48 công trình kiến trúc công cộng có giá trị xây dựng trước là 54. Đặc biệt là có tới 1253 biệt thự Pháp có giá trị bao gồm 225 biệt thự có giá trị đặc biệt, 382 biệt thự có giá trị đáng chú ý và 646 biệt thự có giá trị. Điều đáng quan tâm là trong đó có 352 biệt thự thuộc sở hữu nhà nước, 100 biệt thự do tổ chức quản lý sở hữu, 301 biệt thực sở hữu tư nhân và khoảng 500 là đan xen sở hữu.
Nhận biết được quỹ di sản phong phú như vậy đã là kết quả của nhiều nghiên cứu khoa học, điều tra của các cơ quan quản lý đơn vị khoa học và chuyên gia cả trong và ngoài nước. Song phải chăng đến lúc này chúng ta cần chú trọng đề xuất các giải pháp để gìn giữ, phát huy giá trị trong Luật di sản văn hóa hiện hành có đặt vấn đề cần tu bổ các di tích đó là hoạt động nhằm tu sửa, gia cố, tôn tạo. Trong Luật Xây dựng 2014 cũng đã đặt vấn đề:
– Các công trình, hạng mục chương trình khi đưa vào khai thác sử dụng phải được bảo trì để đảm bảo an toàn đối với công trình, người và tài sản.
-Chủ đầu tư, chủ quản lý khai thác sử dụng công trình hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định dừng khai thác sử dụng công trình khi công trình hết thời hạn sử dụng có nguy cơ gây mất an toàn, gây sự cố ảnh hưởng đến an toàn cho người sử dụng, ảnh hưởng đến công trình lân cận, môi trường cảnh quan chung của cả cộng đồng.
Từ những định hướng đã xác định trong thể chế như trên, rất cần có những trao đổi để có giải pháp gia cố, bảo trì công trình nhằm phát huy giá trị bền vững của quỹ di sản đô thị của Thủ đô, đặc biệt là với các ngôi biệt thự kiến trúc Pháp ở Hà Nội.
TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc 09 – 2015)
Bài liên quan:
- Quản lí, bảo trì, bảo tồn các biệt thự Pháp tại Hà Nội
- Về các công trình kiến trúc Pháp ở Hà Nội
- Một vài suy nghĩ về Biệt thự Pháp ở Hà Nội và phương pháp khôi phục, bảo tồn
- Cần rà soát và triển khai sớm việc kiểm định chất lượng các công trình di sản
- Những ngôi biệt thự Pháp cần sự quan tâm của cả cộng đồng
- Bảo tồn di sản phải an toàn và đảm bảo dân sinh
- Cần hiểu đúng về phương pháp bảo tồn
- Biệt thự Hà Nội: Kẻ muốn giữ, người muốn phá
